Devlet yardımları Avrupa Birliği ilerleme raporlarında sürekli eleştiriliyor.

Niye eleştiriliyor?

Çünkü Türkiye’de devletin kime ne kadar yardım yaptığı tam olarak bilinemiyor.

Hâl böyle olunca devlet yardımlarının rekabet bozucu etkisi ve gelir dağılımına etkisi ölçülemiyor.

Bildiğiniz gibi Türkiye, Avrupa Birliği’ne tam üye değil ama Gümrük Birliği’ne üye olduğundan rekabet bozucu etki ve gelir dağılımı önem kazanıyor, Avrupa pazarına mal satan ülkeler arasında.

İşte bu nedenle devlet yardımları envanterini çıkartmak için Hazine Müsteşarlığı bünyesinde 2010’da Devlet Destekleri Genel Müdürlüğü kuruldu. Bu genel müdürlüğün üzerine bir de devlet desteklerini izleme ve denetleme kurulu oluşturuldu.

Fakat hâlâ bu kurulun ve genel müdürlüğün bir çalışması yok ortada. Ne bir rapor ne de bir devlet desteği envanteri hazırlandı. Dolayısıyla hane halkına verilen yardımlar yanında, şirketlere verilen yardımlar da tam olarak bilinemiyor.

Devlet yardımları bilinemeyince sadece Avrupa pazarı değil bu ülkenin kendi pazarında rekabeti bozan yardımların olup olmadığını tespit etmek de mümkün değil.

Gelelim devlet yardımlarının büyüklüğüne... Merkezî bütçe harcamalarının yüzde 36’sı cari transfer harcamalarından oluşuyor.

Bu harcamalar içerisinde emekli maaşları, faiz ödemeleri, üniversite bütçe açıkları, düzenleyici kurumlar bütçe açıkları, görev zararları, hane halkına yardımlar, öğrencilere verilen yardımlar türünden pek çok gider yer alıyor.

Bu giderleri teker teker ayrıştırmak oldukça zor.

Bir de şirketlere verilen vergi yardımları ve diğer ekonomik kazanç sağlayan yardımları görebilmek mümkün değil.

İşte bu nedenle sanayici ve çiftçi arasında nasıl bir devlet yardımı dengesi var hesaplamak oldukça zor. Örneğin son beş yılda tarım kesimine 33,2 milyar lira devlet yardımı verilirken sanayiciye ne kadar yardım verildiği bilinemiyor.

Bütün bunları niye anlattığımıza gelince...

Hazine Kamu Finansmanı verilerine göre son beş yılda hane halkına 24,2 milyar lira devlet yardımı yapıldı. Öğrencilere aynı dönemde yapılan devlet yardımı tutarı da 13,7 milyar lira oldu. Bu iki yardımın toplam tutarının yıllık ortalaması 7,5 milyar lirayı buluyor.

O hâlde Türkiye milli geliri 2013’te 1 trilyon 567 milyar lira olduğuna göre, bu tutar devlet yardımı, milli gelirin binde 4,8’ine denk geliyor. Oysa hane halkına ve öğrencilere yapılan devlet yardımları, milli gelirin yüzde 1’i oranında olmalı. Yani hane halkına ve öğrencilere yapılan yardımların 2013 yılı tutarı 15 milyar liraya ulaşmalıydı.

Kısaca, hane halkına ve öğrencilere yapılan devlet yardımları bazılarının söylediği gibi yüksek tutarda değil. Öğrencilere ve ailelerine yapılan devlet yardımlarının hemen artırılması gerekiyor.

suleymanyasar34@gmail.com