Yaklaşık bir hafta sonra, İskoçya’da “bağımsızlık” referandumu gerçekleşiyor. Soru, “İskoçya, bağımsız bir ülke olmalı mı?”.

Referandumlarda, soruların nasıl sorulduğu hayati önem taşıyor. Öyle ki, soru cümlesinin nasıl kurulduğu bile sonucu etkileyebilir...

Referandumlar konusunu çalışan anayasa hukukçusu hocam Stephen Tierney öğretmişti bana bunu... Şimdi Tierney, İskoçya’nın referandum sürecinde bizzat “uzman” olarak görev alıyor; referandum sürecinin “tam manasıyla demokratik olarak yürümesini sağlamaya” çalışıyor.

İskoçya’nın başkenti Edinburg Üniversitesi’nde profesör olan Tierney, yaklaşık bir yıldır “İskoçya Bağımsızlığı: Bir Demokratik Denetim” (Scottish Independence: A Democratic Audit) adlı bir de proje yürüyor. Projede bahsi geçen “denetim”, muhasebecilikten alıntılanan bir kavram olarak, eski hocamın da referandumdaki rolünü çok iyi açıklıyor: hukuken, İskoçya’yı bağımsızlığa giden yolda, tıpkı bir şirketin diğerinden ayrılmasını denetler gibi gözetim altında tutmak...

Aslında, İskoçya bağımsızlığı meselesi, kâğıt üzerinde bu kadar da “teknik”... Fakat, mesele siyasi tartışmalar olunca, “ateşli duygular” ağır basıyor.

Kamuoyu araştırmaları, İskoçya’da, referandumdaki soruya “Evet” yanıtını vereceklerin sayısının çoğunluğa ulaştığına işaret ediyor. Britanya’nın üç büyük partisi de, bu ayrılığı engellemek için, referanduma giden son dönemeçte tüm siyasi ağırlıklarını koymaya çalışıyor. Muhafazakâr Parti’den Başbakan David Cameron, İşçi Partisi lideri Ed Millibandve Liberal Demokrat Başbakan Yardımcısı Nick Clegg, bugünlerde bilfiil İskoçya’dalar ve “Bizle kalın” mesajını vermek için kampanya yürütüyorlar.

Son Avrupa Parlamentosu seçimlerinde büyük çıkış yapan sağcı, popülist Birleşik Krallık Bağımsızlık Partisi (UKIP) de, İskoçya’nın ikinci büyük kenti Glasgow’da miting düzenleyecek. UKIP’in lideri ve Avrupa Parlamenteri olan Nigel Farage, 2013’te İskoçya’da, “ırkçı ve faşist” olduğu zannıyla protesto edilmişti. Avrupa Birliği karşıtı UKIP, “İngiliz kimliğini” politize ederek kendine siyasi alan açan bir parti. Bu açıdan, Farage’ın “bağımsızlığa karşı çıkacağı” Glasgow’daki “son dakika gövde gösterisi”, psikolojik olarak İskoçya’nın ayrılığını destekleyenleri artırma potansiyeli taşıyor. Zaten, “Hayır” oyunu destekleyen, “Beraber Daha İyi” (Better Together) adlı resmî kampanyayı yürüten siyasi partiler de, UKIP’in “beraber çalışma önerisini” reddetti.

Şu an Britanya’da hükümetin başında olan Muhafazakârlar ile UKIP, İskoçya’da çok düşük destek oranına sahip; her 10 kişiden sadece biri, bu partilerden birini destekliyor. En büyük destek oranına sahip parti ise, şu an için İşçi Partisi. Referandum projesinin sahibi İskoçya Ulusal Partisi (SNP) ise, en yüksek üyelik oranına ve hükümet gücüne sahip olmasına rağmen, şu an bir seçim olsa, ana muhalefet olacak.

Hocam Tierney, referandum süreci dışında, İskoçya’nın “bağımsızlığı seçmesi” hâlinde girişeceği “yeni anayasa” çalışmalarının da içinde yer alıyor. 18 Eylül’de, “Evet” oyu çıkarsa, yapılacakların yasal altyapısı da şimdiden hazır yani...

İskoçya, zaten Birleşik Krallık’ta, Kuzey İrlanda ile beraber, en geniş güçlere sahip iki “parçadan” biri. Üçüncü “parça” Galler ise, kendi hükümeti, parlamentosu olsa da, İskoçya’nın sağlıktan eğitime hemen hemen her “iç işinde” özgürlüğü var.

Şimdi, İskoçya’yı “Birlik içinde” kalmaya teşvik etmeye çalışan “Londralılar”, Muhafazakâr Parti, İşçi Partisi ve Liberal Demokratlar, “daha da fazla özgürlük” vaadinde bulunuyorlar.

İskoçya, bağımsızlığını ilgiyle izleyenlerden biri de, Türkiye’deki Milli Güvenlik Kurulu olmalı ki, üzerine rapor hazırlanan “güvenlik” ana temasını taşımayan tek rapor, bu konuda eğer internet sitelerine bakılırsa...

oneysezin@hotmail.com