Çocukluğunu ağır baskı ortamında Lice’de geçiren Ekinci, Kürtçe konuşmayı yasaklayan Şark Islahat Planı’nın uygulandığı yıllarda eğitimini tamamladı. İstanbul Tıp Fakültesi’ni bitirmesinin ardından tıp ihtisası için Paris’e gitti.

Tarık Ziya Ekinci, Kürtlere yönelik ret ve inkâr politikasına karşı çıkan, bugünkü modern ulusal demokratik hareketin gelişmesinde öncülük ederek Mehmet Ali Aybar’ın liderliğinde kurulan Türkiye İşçi Partisi’yle (TİP) 1965-1966 yıllarında Diyarbakır milletvekili olarak Meclis’e girdi.

Behice Boran, Çetin Altan, Sadun Aren gibi isimlerin yer aldığı TİP’te genel sekreterlik ve grup başkan vekilliği görevlerinde yer aldı.

Kendi ifadesiyle; Kürt sorununun çözümü için yürütülen mücadelenin ve Kürt aydınlarının bu mücadele içinde kazandıkları deneyimin hem öznesi hem tanığı oldu.

12 Eylül 1980 darbesinde iki kez Diyarbakır Cezaevi’ne girdi. Cezaevindeki sistematik işkencelerin ve ölümlerin sembolü olan Esat Oktay Yıldıran’ın “Seni bir daha buradan sağ çıkarırsam anam avradım olsun” tehdidiyle tahliye olan Ekinci, dışarıda da sürekli takip edilip, tehdit edilmesiyle ülkesini terk etmek zorunda kaldı.

Sürgün yıllarını Paris’te geçirdikten sonra 1992 yılında Türkiye’ye döndü. Ne ki, arkasında bırakmak zorunda kaldığı ülkesi, ona bu kez de avukat kardeşi Yusuf Ekinci’nin faili meçhul cinayetinin acısını yaşattı.

Ömrünü Kürt sorunun çözümüne, Türkiye’de demokrasinin yerleşmesine adayan Tarık Ziya Ekinci için hiç kuşkusuz yazılacak, anlatılacak şey çok… Ona sorulacak sorular da çok…

İki bölümden oluşan bu röportajda, Ekinci’nin Türkiye’nin bugününden yakın tarihine uzanan bir yolculuğu, barışa adadığı hayatı, inatla barışı sağlamak için geliştirdiği önerilerinden oluşuyor. Savaş dolu gündemimiz içinde barışa sığınmak, barışı sağlayabilmek için söz Tarık Ziya Ekinci’de…

Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY)’nin Süleymaniye kentinde referandumdan önce düzenlenen Kürtler Arası Ortak Konferans'ına gönderdiğiniz mektupta, “Son günlerimi yaşarken bir Kürt devletinin kurulduğunu görmek 92 yıllık hayatımın en büyük mutluluğu olacak” diyorsunuz. Aynı mektupta Suriyeli Kürtleri ise, “Kendi topraklarında vatansız yaşamaya mahkûm edilmiştir” diye anlatıyorsunuz. Bugün Türkiye, Suriye’nin kuzeydoğusundaki Afrin’e müdahale başlattı, referandum da başarısızlıkla sonuçlandı. "Yaşayan en yaşlı Kürt siyasetçi" Tarık Ziya Ekinci, bu gelişmeleri nasıl değerlendiriyor?

Barışın kurulması açısından son derece üzücü. Ortadoğu’da barışın sağlanması, bütün halkların barış içinde yaşayabilmesi, birinci derecede Kürtlerin bir statüye sahip olması ile mümkündür. Bu kargaşa dünya barışını da tehdit etmektedir.

Dünyanın petrol kaynaklarının büyük bir bölümü Ortadoğu’dan çıkmaktadır. Bu nedenle, büyük ekonomisi olan devletler petrole olan ihtiyacı için burayı her zaman karıştıracaklardır. Örneğin, Rusya ve Amerika Ortadoğu’da bir egemenlik kurma savaşı içinde. Bunlar vekâlet savaşı yürütürken Ortadoğu’da barışı kurmak mümkün değildir.

Bir Kürt devletinin kurulması, herkesin kendi hakkına razı olacak biçimde bir düzenlemenin yapılması, savaş ihtimalini azaltır ve barışı tesis eder.

Bu nedenle Kürtlerin bir statüye kavuşması, Ortadoğu’da barış içinde bir dostluk havasının oluşması dünyanın çıkarları bakımından da, Kürtlerin çıkarları bakımından da önemlidir.

Türkiye, Suriye halkına topraklarını geri vermek için bu müdahaleyi yaptığını söylüyor.

Böyle bir şey olmaz. Çıkamaz oradan. Kendi çıkarınız neyi gerektiriyorsa, kendi barış anlayışınız o günün şartlarına göre neyse onu yapacaksınız. Bunun adı da, doğrudan doğruya kendi adına bir yönetim oluşturmaktır.  

Sağlıklı, tutarlı, kendisiyle uyumlu bir yönetim kuracak. Mesela, El Bab’a girdik, niye çıkmıyoruz? Orada okullar açıldı, camiler yapıldı, müezzinler, imamlar gönderildi…

Türkiye’yle uyum içinde olan bir yönetim oluşturuluyor. Ve oradaki halkın da, memnunlar mı değiller mi bilemiyorum, ama bir itirazları yok. Şimdi Afrin’de de yapılacak olan budur. Kaç yıl sürer, uluslararası ilişkiler ne olur, Rusya’nın isteği neye dönüşür, Cenevre konferansları ne gibi sonuçlar verir bilmiyoruz.

Ama Türkiye oraya girdikten sonra uzun süre kalacaktır. Türkiye’nin ben çıkacağım demesi biraz politik bir söylemdir.

Türkiye’nin Afrin’e müdahalesi üzerine Murat Karayılan, “Afrin’de sokak sokak savaşacağız. Arfin direnişinin sonucu büyük bir zafer olacak. Nasıl ki, Kobane AKP-IŞİD’i yerle bir etti, Afrin’de de AKP-MHP yerle bir olacak” dedi. Türkiye’ye karşı böyle bir gücü var mı? Bu açıklamayı nasıl değerlendiriyorsunuz?

Bunlar retoriklerdir. Ciddiye alınacak bir tarafı yoktur. Türkiye, büyük bir güçle, orada her tarafı bombaladı. Elinde dünyanın en güçlü obüsleri, bombardıman silahları var. Yüzlerce tankla oraya girmiş.

Bunun karşısında sizin neyiniz var? Birkaç tane kalaşnikof, havan topları filan. Bunlarla Türkiye’yi yenilgiye uğratmaları mümkün müdür?

Şöyle olabilir; eğer hayatını ortaya atmışsa, her türlü tehlikeyi göze alıp savaşı sürdürecekse Karayılan, birçok insan ölecektir. Bu kesin. Bunu kabul ediyorum. Ama nihai zaferi Türkiye’nin elindeki bu büyük güç sağlayacaktır.
Başka bir devlet müdahale eder mi, bunu da bilemiyoruz.

Önümüzdeki Cenevre ve Soçi konferanslarında Rusya, “Yeter, oradaki terörist güçler etkisiz hale getirildi. Türkiye’nin artık ısrar etmemesi gerekiyor” diye bir karar çıkarırsa, bu kararı Türkiye’ye tebliğ edecektir.

Ve Türkiye’ye, “Biz bu işleri dostça halledeceğiz, sizin müdahalede bulunmanıza artık gerek kalmamıştır” diyebilir. Murat Karayılan’ın tek başına Türkiye ile karşı karşıya, bu savaşı sonuna kadar, hiçbir müdahale olmadan bitirmesi ve başarıya ulaştırması mümkün değildir.

Afrin müdahalesinin 2019’da yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimleri için yapıldığına yönelik yorumlar da var. Türkiye’nin iç siyasetine yansıması nedir, gelecek vadede ne olabilir?

Bu savaştır. Bunu aynı zamanda bu yönde görmek lazımdır. İç siyasette MHP-AKP bloğunun seçimlerde istedikleri sonucu almasında yararı olacaktır.

Nasıl ki, Kıbrıs savaşında Ecevit büyük bir oy oranıyla iktidara geldiyse, ki o güne kadar CHP veya o çizgideki siyaset hiç öyle bir iktidar görmemişti,  bu sonucu sağlayan Kıbrıs Barış Harekâtı olmuştur.

Şimdi Afrin savaşını da bu havaya büründürdüler. “Milli menfaatler bunu gerektiriyor, buna itiraz etmek vatan hainliğidir, barış diye slogan atanlar, kamuoyunda olumsuz etki yaratanlar haindir”, bir yandan mahkemeler işliyor, hemen bir sürü insan tutuklandı.

Öyle bir hava oluşturuldu ki, bu milli bir hava ve herkes fedakârlığa katılıyor. Hanımlar yemeklerini yapıp gönderiyorlar, insanlar şu veya bu şekilde fedakârlığa hazırlanıyor.

Hem iktidar tarafından hem de iktidara yakın güçler tarafından amansız bir kampanya açılmış ve bunun karşısında hiç kimsenin tek söz söylemeye hakkı yok. İnsanlar çok büyük sıkıntı çekiyor… Savaştır bu… İnsanlar ölüyor…

Dediğiniz gibi savaşa itiraz edenlerin tutuklandığı bugün 93 yaşındaki Tarık Ziya Ekinci de barış dediği için tutuklanabilir mi?

Tutuklanırsam, tutuklanırım. Ne yapayım. Sonuçta olan, fiili bir durumun adını koymaktır. Evet, karşısındaki güç bir devlet değildir ve literatürde iki devletin çarpışmasına savaş denir.

Burada öyle bir şey yok, ama bir tarafın büyük bir askeri güç kullanarak bir bölgeyi baskı altına almasının, işgale kalkışmasının adına ben savaş derim.

Yapılan şey; oraya büyük bir askeri güçle girmektir. Bir an evvel, bu işi bitirmek, kökünü kazımak istiyor. Bunun adına Recep Tayyip Erdoğan, operasyon diyor. Ben savaş diyorum. Benim tabirimi beğenmez. Beğenmezse de beğenmez.

Beğenmediği için bana karşı hukuki yolla bir tedbir almayı isteyebilir. İsteyecekse, ben de buna razı olurum. Kendi teşhisim, kendi değerlendirmem, kendi koyduğum isim bana risk getiriyorsa, o riske katlanırım.

Öyle bir duruma geldik ki, artık hiçbir şeyin sınırı yok. Sizin dostça, samimi bir şekilde, bu ülkenin hayrına yaptığınız bir açıklamayı nasıl aksi yönde yorumlar, yorumluyor işte.  

Şimdi seninle yaptığımız bu sohbetin içinden pekâlâ bir cümle çıkarıp; “Bu ifadeyle güvenlik kuvvetlerimizin moralini bozdun, barış istedin, uluslararası hukuktan gelen operasyon hakkımızı kullanmamıza haksızlık yapıyorsun, yanlış diyorsun” der.

Evet, derim. Yanlış yapıyorsun. Yaptığın şey barışa uygun değildir. Bu halkın barış içinde yaşamasına elverişli değildir. Barışın tesisine elverişli değildir, diyorum.

Türkiye’de ne yapılır da bu süreç en az zararla atlatılabilir? CHP-HDP bir yanda diğer yanda Demokrasi için Birlik gibi sivil toplum kuruluşları... Ne yapabilirler?

Türkiye’de, barış güçleriyle, silahlı mücadeleye devam etmeyi göze alan güçler arasındaki denge sorunu çok önemlidir. Bugün barış güçleri, Türkiye’de barışı tesis etmede etkin bir konumda değiller.

Bir defa, siyasi iktidar buna engel oluyor. Barıştan söz edilmesini, Afrin savaşının bir an evvel bitirilmesi talebinin ortaya atılmasını bir suç sayıyor.

Elinde OHAL’in verdiği imkânlar var ve bu imkânlardan yararlanarak, insanların toplu gösteri yapmasına, Anayasa’nın tanıdığı hakları kullanmasına engel oluyor. Dolayısıyla kamuoyu siyasi iktidarın istediği istikamette yönlendiriliyor.

Bunun karşısında siz de hayır, barışçı bir yol arayıp bulmak ve o bölgede sözü geçen devletlerle karşılıklı olarak oturup müzakere etmek, her türlü silah alış verişini durdurmak, her türlü operasyona son vermek gibi bir yolu tavsiye edemezsiniz.

Bunu tavsiye etmede hiç kimsenin maalesef olanağı yok. Oysaki, Türkiye’nin öncülük yaparak, Ortadoğu’da barışı kurması mümkündür. Önce Türkiye’deki Kürt sorununu bitirecek. Kürtlerin istediği öyle çok büyük bir şey yok.