Cenevre’de dün Türkiye’nin insan haklarına dair sicilinin BM’ye üye devletlerce gözden geçirildiğiEvrensel Periyodik İzleme (UPR- Universal Periodic Review) oturumu gerçekleştirildi. UPR, özetle devletlere insan hakları performanslarını tartışma ve kendilerini nasıl geliştirebilecekleri üzerine geri bildirim alma imkânı sağlayan bir süreç.

BM İnsan Hakları Konseyi’nin ilkini Mayıs 2010’da düzenlediği UPR oturumu, dört yılda bir yapılıyor. Üye devletlerin insan haklarına dair durumun iyileştirilmesi için sorular yönelttiği, tavsiyeler verdiği ve Türkiye’nin de gelen yorumları değerlendirdiği oturum internetten canlı yayınlandı, Siyah Bant, P24, Freemuse ve İHOP (İnsan Hakları Ortak Platformu) işbirliğiyle bir grup aktivist, gazeteci ve sivil toplum kuruluşu temsilcisi oturumu birlikte izledi. Soru ve tavsiyeleri İnsan Haklarından Sorumlu Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç cevapladı.

Oturum, Arınç’ın sunumuyla başladı, ardından tavsiyelere geçildi, aralarda Arınç’a yanıt için tekrar söz verildi. Türkiye’ye yönelik öneriler arasında ifade ve inanç hürriyeti, medyaya yapılan baskılar, internet özgürlüğü, polisin orantısız güç kullanma yetkisi, cinsiyet temelli ayrımcılıklar, toplumsal cinsiyet temelli şiddet, kadın ve çocuk hakları ihlalleri en fazla tekrar edilenler oldu.

ABD ve İngiltere’nin, Türkiye’de Yahudilere yönelik yaklaşımlara ilişkin yazılı sorusunu cevaplayanArınç’ın, “Türkiye’de hiçbir zaman Musevilere düşmanlık olmamıştır. Tam tersine her zaman ev sahipliği yapmıştır. Antisemitik söylemler en üst düzey söylemlerle kınanıyor” demesi eleştirilirken, aşırı güç kullanımının cezalandırılmasına yönelik Ali İhsan Korkmaz davasını örnek göstermesi tepki çekti.

İfade özgürlüğü kısıtlamalarıyla ilgili eleştirilere, “Türkiye’de basın organları bakımından tam bir çoğulculuk mevcut” derken, devlet ezberi hâline gelen “gazetecilikten içeri alınmadılar” şiarını sürdürdü, tutuklu gazetecilerin gazetecilik faaliyeti sebebiyle hapiste olmadıklarını savundu.

Daha önce “HDP’nin, LGBT’lerin de oyunu alarak yüzde 9 oy oranına ulaştığını” ifade ederek, nefret söyleminde bulunan Arınç, bu kez Cenevre’de LGBT bireylere yönelik özel bir düzenleme olmamasının haklarının yok sayıldığı anlamına gelmediğini iddia etti.

Arınç’ın, doğrudan yanıt verdiği tek ülke, tavsiyeleri bugüne kadar reddedilen Ermenistan’dı. Türkiye’nin Ermenistan’a karşı ablukayı kaldırmasını, soykırımı tanımasını ve Hrant Dink davasını ciddiyetle ele almasını isteyen Ermenistan delegesine, abluka iddiasının temelsiz olduğunu çünkü iki ülke arasında doğrudan uçuşlar bulunduğunu belirten Arınç, “Hrant Dink’in ölümü vesilesiyle Başbakan’ın geçen haftaki mesajı Türkiye’nin bu konuya verdiği önemi ve bakış açısını yansıtıyor” dedi.

Arınç’ın açıklamaları Türkiye’de havuz medyasına verilen demeçlerden farksızdı.

En sert eleştiriler, AB ülkelerinden geldi. En net ifade özgürlüğü uyarısı yapanlar arasında İrlanda, Norveçve İsveç başı çekerken, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği temelli ayrımcılığın önlenmesine ilişkin 11 ülke tavsiye sundu.

Almanya, Hırvatistan ve Slovenya’nın vicdani ret hakkının tanınmasıyla ilgili tavsiyelerini Arınç yanıtsız bırakırken, Azerbaycan, Türkiye’nin insan haklarıyla ilgili çalışmalarını överken süresini aştı. Yunanistan, Heybeliada Ruhban Okulu’nun açılmasını istedi, Suriye ise Türkiye’nin sınırlarını terörizme karşı korumasına, terörist gruplara desteği kesmesi gerektiğine vurgu yaptı.

Japonya, Karadağ ve Sri Lanka’nın çocuk işçiliğini gündeme getirmesi üzerine Arınç, çocukların “hafif işlerde” çalıştırıldığını söyledi, pek çok ülkenin dile getirdiği çocuk gelinlerle ilgili açıklama yapmadı.

Oturumda tezatlar da yaşandı, Türkiye dışında en çok gazeteci hapseden Mısır, internet sansürü, ifade özgürlüğü konularında eleştiri getirirken, Avrupa’da LGBTİ karşıtlığının en yüksek olduğu Sırbistan, Türkiye’ye toplumsal cinsiyete dayalı eşitlik tavsiyesinde bulundu, Pakistan kadına yönelik şiddet uyarısı yaptı.

Dünyanın gündeminde Türkiye’nin kırıklarla dolu insan hakları karnesi böyleydi.

pelincengiz@gmail.com