Türkiye, bu yılki Dünya Basın Özgürlüğü Günü’nü basını özgür olmayan ülke statüsüne düşerek idrak etti. Türkiye’nin basın özgürlüğü giderek irtifa kaybediyor. Freedom House’un “Dünyada Basın Özgürlüğü” raporunda Türkiye’nin “kısmen özgür” statüsünden “özgür olmayan” statüsüne düşürülmesi iktidar kanadında ortalığı karıştırdı. Sonuçlara Türkiye dışında bir de Azerbaycan itiraz ediyor. Raporda, Gezi direnişinin ardından medya kuruluşları üzerindeki siyasi baskının arttığı, sektörde pek çok işten çıkarmanın yaşandığı, özellikle 17 Aralık yolsuzluk operasyonlarının ardından bu konuda haber yapan gazetecilerin işlerine son verilmesi için baskı uygulandığı vurgulandı.

1941’den beri dünyada temel hak ve özgürlüklerin gelişmesine katkıda bulunmak amacıyla faaliyet gösteren Freedom House’un 2013 raporunda Türkiye, basın özgürlüğü alanında 197 ülke arasında 120. sırada yer almış ve “kısmen özgür” olarak değerlendirilmişti. Geçen yıl bulunduğu yeri Kongo, Fiji, Liberya, Makedonya ve Seyşeller ile paylaşıyordu. Aslında geçen yılki rapor, bu yılki raporun pek parlak olmayacağının habercisiydi. 2012’de ise 117. sıradaki Türkiye, bulunduğu bölgede “sıra dışı” olarak nitelendirilirken, tutuklu gazeteci sayısına atıfla durumun son derece rahatsız edici olduğu belirtilmişti. 2014 raporunda Türkiye, 134. sıraya gerileyerek, basının özgür olmadığı ülkeler olarak belirtilen bu statüyü Ekvator,Ermenistan, Güney Sudan ve Libya ile paylaştı.

Freedom House, Türkiye’yi Avrupa ülkeleri arasında sınıflandırıyor, Türkiye de hiç sekmeyen bir azimle o bölgenin en kötüsü olmayı her durumda başarıyor. Rapora göre, AB’ye üye veya aday ülkeler arasında Türkiye dışında bu statüde yer alan başka bir ülke yok. Raporda, özgür olmayan ülkeler kategorisine gerilen bir ülke de Euro Meydan hareketini takip eden gazetecilere baskılar sebebiyle 139. sırada yer alan Ukrayna oldu. Ukrayna, raporda Avrasya bölgesinde yer alıyor. Basın özgürlüğünün en kötü olduğu sekiz ülkeden (Küba, Ekvator Ginesi, İran, Eritre ve Kuzey Kore) üçü (Belarus, Özbekistan, Türkmenistan) Avrasya’da.

Avrasya bölgesinde yer alan aralarında Azerbaycan, Tacikistan, Kazakistan, Kırgızistan veRusya’nın da olduğu 12 ülkenin 10 tanesinde basın özgürlüğü yok, diğer ikisinde de basın kısmen özgür. Asya Pasifik Bölgesi’ndeki Çin de 183. sıradaki yeriyle basının özgür olmadığı ülkeler liginde yerini bu yıl da sağlamlaştırmış. 

Ortaya çıkan ilginç tablo şu. Türkiye, her an sırtını dönmeye hazır durduğu Avrupa’da basına özgürlük konusundaki düşüş trendiyle sivrilirken, bu konumuyla Nisan 2013’te resmen “diyalog ortağı” olduğu Şanghay Beşlisi’ne girme fırsatı buldu. Çin, Rusya, Kazakistan,Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan’ın yer aldığı Şanghay İşbirliği Örgütü’nün diğer diyalog ortakları Belarus ve Sri Lanka da konumlarıyla ahenge uyum sağlamış durumda.

RSF(Uluslararası Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü), 2014 Dünya İfade Özgürlüğü Endeksi’nde de Türkiye’nin konumunun içler acısı olduğu hatırlatalım. Şubatta açıklanan endekse göre, Türkiye, Afganistan, İran, Ürdün gibi ülkelerin gerisinde kalarak 180 ülke arasında 154. oldu. Şanghay Beşlisi’nin buradaki konumu da farklı değil. Rusya 148,Kazakistan 161, Özbekistan 166, Çin ise 175 sıradan yer bulabildi.

Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, diyalog ortaklığını resmileştiren imzayı atarken, Şanghay Beşlisi’ndeki ülkelerle kader bağı olduğunu söylemişti, farklı bir açıdan da olsa muradına erdi yani.

Öte yandan, Davutoğlu’nun gazetecilere “Freedom House’un raporunu reddedin” minvalindeki serzenişi de gayet yakışıksız bulduğumu belirteyim. Bu tavrında çok ısrarcı olacaksa Alo Fatih’lere, havuz medyalarında yüzdürdükleri kullanışlılara, Ak Trollere başvurmasının daha isabetli olacağı kanaatindeyim.

pelincengiz@gmail.com