Şaka gibi, hükümet bir yandan iş kazalarını önlemek için yeni yasa önerileri açıklıyor, diğer yandan Çalışma Bakanı “İşyerleri yasalar gereği alması gereken önlemleri almıyor” diyor.

İster istemez insanın aklına, hükümet olarak siz mevcut yasaları uygulayamaz durumdaysanız yeni yasaları nasıl uygulayacaksınız sorusu geliyor.

Durum şöyle; Başbakan, Ermenek faciası sonrası iş kazalarını önlemek için bir dizi önlemlerin alınacağını açıkladı.

Bu açıklama basında, kamuoyunda tartışılırken hemen arkasından Çalışma Bakanı Faruk Çelik “Ocak/ 2014 ayında tam olarak yürürlüğü giren İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre tehlikeli ve çok tehlikeli 680 bin işyerinden 470 bini iş güvenliği uzmanıyla sözleşme imzalamadı” dedi. (Bu arada İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 20.06.2012 tarihinde kabul edildiği hâlde kanun gereği işletmelerin uyum sağlaması için kanunun tam olarak yürürlüğe girmesi Ocak/ 2014 tarihine kadar uzatıldı.)

Bu açıklamanın bir başka okuması şu demek, 470 bin işyerinde --ki bu işyerlerinin hemen hepsi KOBİ’lerden oluşuyor--, çalışan yaklaşık beş milyon işçi yasal önlemlerin alınmaması sonucu iş kazaları riski altında çalışıyor demektir.

Bu açıklamaya ilave olarak Bakan Çelik “son 12 yılda 13.510 işçinin iş kazaları sonucu hayatını kaybettiğini” açıklayarak durumun vahametini yeniden ortaya koymuş oldu.

Şimdi çarpıcı olan gerçek durum şu; bir yandan halen yürürlükte olan yasaları uygulayamayan ve diğer yandan ise iş kazalarının önlenmesi için yeni yasal ve idari önlemleri almak isteyen bir hükümet var.

O zaman soru şu: iş güvenliği için halen yürürlükte olan yasaları uygulayamayan bir hükümetin yeni yasal önlemleri almasının bir anlamı olabilir mi?

Yani bir yanda uygulanamayan yasal önlemler diğer yanda ise korkunç boyutlara ulaşmış ölümlü kazalar var.

Soma faciasından sonra yapılan yasal iyileştirmelerin ardından, Ermenek faciası sonrası alınması düşünülen yasal ve idari önlemlerden önce, demek ki halen yürürlükte olan ve yetersiz de olsa mevcut iş güvenliği önlemleri alınmış olsaydı bu kazaların çoğu belki de olmazdı diye düşünenlerdenim.

Yani sorunun başı kimi işverenler olduğu kadar sorunun önemli bir ayağını da yetersiz ve özensiz denetim ve cezai yaptırımların uygulanmaması oluşturuyor. Bakan Çelik “iş güvenliği uzmanıyla sözleşme imzalamamış olan işyerlerine aylık 11 bin lira olan para cezasını uygulayacaklarını” söylüyor.

Bu şu demek oluyor, sen iki yıldan fazla bir zaman önce yürürlüğe girmiş olan iş güvenliği yasasına uyum sağlamamış olan işyerleri için halen para cezalarını bile uygulayamamışsan bakanlık olarak iş güvenliğini ne kadar ciddiye aldığın belli demektir.

Ayrıca son açıklanan iş güvenliği önlemlerinin --kimi iyileşmeler olsa bile--, belirttiğim sorunlar devam ettiği sürece etkin olarak yaptırım gücü bulunmuyor.

Öncelikli sorun şu: getirilen önerilerin dünyadaki iyi örneklere bakarak kopya çekmek kolaycılığına kaçan bir anlayışla hazırlanmış olduğu sırıtıyor.

Çünkü iyi örneklere bakmak başka bir şey bunları uygulamak daha başka bir şey. Örneğin, madenlerde “mesleki yeterlilik sertifikası” olanların çalıştırılması yerinde bir tercih, ancak buna uygun bir nitelikli işçi kaynağınız yoksa bu, ayakları yere basmayan bir tercih oluyor.

Ayrıca işverenleri iş güvenliği önlemleri almaya teşvik etmek doğru, ancak işçileri de buna teşvikten muaf tutmak eksik bir tercih olarak duruyor.

Bence hükümetin sosyal taraflar, sendikalar, ilgili STK’lar, AB uzmanları ve ILO yetkililerinden oluşan bir “İş Güvenliği Çalıştayı” yaparak sorunu tam olarak ortaya çıkarmasında ve alınan kararlar çerçevesinde yasal, idari ve teknik önlemleri almasında büyük fayda görüyorum.

mustafapacal34@gmail.com