Kadir Has Üniversitesi (KHAS) Türkiye Çalışmaları Grubunun her yıl yaptığı Türk Dış Politikası Kamuoyu Algıları Araştırmasının 2020 sonuçları iç politikaya dair de ilginç sonuçlar veriyor. Araştırma sonuçlarına göre Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın izlediği dış politikaya en önemli destek kimi alanlarda AK Parti’den çok MHP’den geliyor. Bu durum özellikle Orta Doğu politikaları ve yurtdışına asker gönderme konusunda kendisini gösteriyor. ABD, Rusya, Çin, Almanya, İsrail gibi ülkelere yönelik algıdaki ciddi değişim ise halkın dış politikaya bakışının büyük oranda Erdoğan’ın çıkışları tarafından belirlendiğini gösteriyor. Yani Erdoğan hangi ülkeyi daha çok eleştirmişse o ülkeye önyargı artıyor; bunun tersi de doğru.

En önemli dış sorun

KHAS araştırmasına göre halkın gözünde en önemli dış politika sorunu Suriye ve Irak’taki PKK varlığı. Bu soruya “Sınır ötesi terörle mücadele” yanıtı verenler yüzde 20. “Suriye’de iç savaş” (%18,3) “Suriye’deki PYD/YPG varlığı” (%10) ve “Irak’ta PKK varlığı” (%3,6) yanıtlarıyla birleşince yüzde 52,3 gibi bir toplam yapıyor. Yani halkın gözünde dış politika sorunlarının yarıdan fazlası PKK ile bağlantılı.
Bu konudan sonra en önemli dış politika sorunu olarak yüzde 15 ile “Uluslararası göç” geliyor. Onu yüzde 8,5 ile “ABD ile ilişkiler” izliyor. Terörle mücadele halkın gözünde bir dış politika sorunu olarak bu kadar yer tutunca, diplomasi de askeri önlemlerle iç içe geçiyor. Bunu açık olarak Türkiye’nin yurt dışına asker gönderme ve askeri üs kurma sorularında görebiliyoruz.

Görülebileceği gibi dış politikanın askeri güç üzerinden yürütülmesine MHP’lilerin verdiği destek bu alanda AK Partilileri geçiyor. Yanıtlarda yer almamasına rağmen Türkiye’nin sadece Suriye değil, Libya, Somali, Katar gibi ülkelerde de konuşlu asker ve güvenlik güçleri olduğu biliniyor.

Dost-düşman barometresi

Prof. Dr. Mustafa Aydın tarafından açıklanan KHAS dış politika algısı araştırmasında “dış tehdit” algısı sıralaması bu yıl da aşağı yukarı aynı. Örneğin ABD ek çok tehdit algılanan ülke. Ancak gerek ABD’nin gerekse belli başlı dış politika muhataplarının tehdit algısındaki değişim dikkat çekici. Önce tabloya bakalım:

Tabloda ABD yine en çok dış tehdit algılanan ülke. Ancak 2019 yılında yüzde 81 küsur olan tehdit algısının 11 puandan fazla düşerek yüzde 70 çıktığı görülüyor. Keza Almanya’dan algılanan dış tehdit de yine 11 puandan fazla azalarak geçen yılki yüzde 58,8 seviyesinden yüzde 48,7 seviyesine inmiş. Hatta tabloda ikinci sırada görülen İsrail’den algılanan tehdit dahi 2019’da yüzde 70,8 ölçülmüşken 2020’de 66,7’ye düşmüş. Buna karşı geçen yıl yüzde 44,2 ile neredeyse dost gibi görülmeye başlanan Rusya’dan dış tehdit algısı 2020’de yüzde 55’e sıçramış. Bunda Suriye ve Libya’da giderek daha çok sorun yaşanması ve İdlib’te Türk askerlerinin şehit edilmesinin de etkisi olabilir. Keza Çin’den algılanan dış tehdit geçen yıl yüzde 41 iken bu yıl yüzde 48’e çıkmış. Bunda da koronavirüs Covid-19 etki olabilir.

Erdoğan’ın çıkışlarına göre şekilleniyor

Ancak halkın dış politika algısını belirleyen en önemli etkenin Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çıkışları olduğu görülüyor. Erdoğan, örneğin geçen yıl ABD ya da İsrail’e yönelik çok sayıda demeç vermediği için tehdit algısı azalmış. Keza Almanya Başbakanı Angela Merkel’in Türkiye seyahati buzları biraz kırmış görünüyor. Ancak Erdoğan’ın Rusya eleştirileri algının Rusya lehine değişmesine neden olmuş.
Bunda halkın dış politikaya dair haberleri ağırlıkla televizyondan almasının payı var.

Sahiplik değişiklikleri nedeniyle televizyonların büyük kısmı Cumhurbaşkanı Erdoğan ve AK Parti’ye yakın yatırımcıların eline geçtikçe dış politika haberleri için asli haber kaynağı olan TV ekranlarında Erdoğan etkisi artıyor.
KHAS anketinde “Dost ülkeler” sıralamasında da pek değişiklik yok: Azerbaycan, KKTC, Özbekistan, Pakistan ve sıralamada yükselen Katar.