Polonya’daki konferansımız bitti. Bitince, “gelmişken bir de Krakov’u göreyim,” dedim. “Bir daha buralara yolum düşer mi, düşmez mi? Bunca yıldır düşmemişti zaten.” Böylece, bu kenti de biraz olsun gördüm. Şimdi Varşova’ya dönmek için trene binmeden önce biraz vaktim var, onun için yazıya oturdum.

Almanlar Polonya’ya girerken, Krakov yollarının üstünde değilmiş. Çekilirken de herhalde bombalayıp yok etmeye vakit bulamadılar, aceleleri vardı. Sonuç olarak kent uzun boylu zarar ziyan görmeden kalmış. Onun için de Polonya’nın en görülesi kenti olarak duruyor. Bir Ortaçağ kenti. Bir zamanların başkenti. Bu yörelerin ilk üniversite kenti. Eh, bunlar birarada, ilginç bir kent yapmaya yetiyor.

Kent merkezi, sahiden de kentin merkezinde, hâlâ. “Rynek” dedikleri alışveriş merkezi. Ortaçağ kentleri pek böyle olmaz ama burası daha ilk kuruluşunda geometrisi yerinde bir kent. Dediğim geniş meydan bir kare biçiminde. Onu kuşatan sokaklar da birbirini dik açılarla kesen ve düz uzanan sokaklar. Meydanın orta yerinde ilk yapılan çarşı binası yıkılmış, Rönesans döneminde bir yenisini yapmışlar. İçinde boydan boya uzanan bir yol var ve iki sıra bitişik dükkânların mekânı. Başından beri böyleymiş, onun için “dünyanın ilk süpermarketi” diyorlar.

Belediye binası da bu meydandaymış, onu da Avusturyalılar yıkmış; şimdi bir tek kulesi duruyor.

Başlıca kiliseye girip bakamadım, çünkü her yere “ibadet varken gezmeye gelmeyin” diye yazmışlar. Onlar da haklı herhalde.

Krakov’u yürüye yürüye gezmek, dolaşıp seyretmek çok keyifli olacak, olacak da, hava birazcık kolaylık gösterse. Hava açık, kuru, ama soğuk. Eksi on yedi, on sekiz; oralarda. Bu da gezmenin tadını kaçırıyor. Varşova da böyleydi tabii. Avrupa’nın buraları inanılmaz genişlikte ovalar, düzlükler. Varşova’da birlikte gezdiğimiz eski dostum Kostek “Bu rüzgârlar Ural Dağları’ndan başlıyor” dedi. “Hızlana, hızlana buraya geliyorlar.”

Polonya Ortaçağ’da, Yahudilerin en rahat yaşadığı ülkeydi. Onun için burada yoğun bir Yahudi nüfusu vardı. Krakov’da geniş bir Yahudi bölgesi var. Ama Naziler’in fedakârane çabalarından sonra bölgede yaşayan Yahudi kalmamış. Çok azalmışlar. Komünist dönemde Polonya’da da epey yoğun bir anti-Semitizm başlamıştı. Bu azalma yalnız Krakov değil, bütün Polonya için geçerli. Ama, bir düşünürseniz, bütün Doğu Avrupa için de geçerli. Bugün İsrail’de kendini hissettiren nüfus da ağırlıkla Rusya’dan ve Doğu Avrupa’dan göçen Yahudiler.

Kentin o bölgesi kurucu Kral’ın adıyla anılıyor: Kazimierj. Krakov’u ilk kurduğuna inanılan sanırım epey efsanevî bir kral daha var: Krak! Krakov adı da ondan geliyor zaten. “Krakov Büyükleri” arasında onların olması gerekiyor. Daha sonraki büyüklerden biri Kopernik. Öyle bir adamın yetişmesinde buradaki üniversitenin bir rolü olmalı. Daha yakın zamanların bir “Krakov büyüğü” de Papa Jean-Paul. Ben doğrusu Kopernik’i tercih ederim ya, Polonya halkı ve Krakov halkı pek aynı fikirde değil; varsa yoksa Papa! Polonyalı Papa!

Ben artık yavaş yavaş toparlanayım. Dönüş vakti yaklaştı.