Cumhuriyet’in dünkü (15 Mayıs, Cuma) sayısında Evrim Altuğ “heykel” üstüne hoş bir sayfa düzenlemiş.Hilmi Yavuz ile Erdağ Aksel’den de ilginç görüşler almış. Çeşitli kent ve kasabalardan çeşitli “heykel” fotoğrafları ele alınan konunun fecaatini açıkça gösteriyor. Bunların hiçbirini görmemişim (Taksim’deki, şimdi neyse ki olmayan kedi dışında).

Heykel sanatının Türkiye’deki serencamı ilginçtir. 19. yüzyılda devletin “Batılılaşma” kararı vermesinden sonra bir şekilde varolan sanatlar (örneğin “şiir”) bu karar doğrultusunda değişim geçirirken olmayan sanatlar da ortaya çıktı. “Tiyatro” bunlarda biri sayılabilir –Karagöz’ü veya Orta Oyunu’nu tiyatro olmaya zorlamayacaksak. Mezartaşları dışında pek bir örneği olmayan heykel sanatı da bu olmayanlar arasında, ama “olmak”ta en fazla güçlük çeken de o. Çünkü burada din engeli sözkonusu.

Doğru mudur bilmem, ama derler ki Abdülaziz kendi büstünü yaptırmış, ama bunu sarayın içinde tutmuş, kamu önüne çıkarmaktan çekinmiş. Doğruysa, durumu özetliyor. Kur’an’daki suret yasağından ötürü, heykel, bir yeraltı sanatı, bu memlekette.

İnegöl “anıtı”nın, örneğin, fotoğrafı var Cumhuriyet’in bu sayfasında: bir el, bir çatak tutuyor; çatalın ucunda da bir köfte duruyor. Doğru anlıyorsam eli tutan bir de destek var, devrilmesin diye. Ve bir yanlış anlama olmasın diye, bu “heykel”in kaidesine de “İnegöl Köftesi” yazılmış. Böyle bir şey konduracak olursanız, korkmak için bir sebep yok. Kimse ilişmez böyle bir zevksizliğe.

Tophane’deki parka –galiba betondan– bir “proleter” heykeli dikilmişti. Doğrusu be bunu da beğenmemiştim (kimin yaptığını da bilmiyorum). Bu heykel dikildiği andan itibaren saldırı hedefi oldu. “Proleter” olmasının bunda rol oynadığına inanıyorum: hem heykel, yani günah, hem de Komünist işi. Kırmak sevap.

Böylece gelen kırdı, giden kırdı. Hâlâ duruyor orada, ama başı yok, kolu yok, şekilsiz bir taş. Buna, halkımızın heykel sanatını toplumsal (sivil) katılıma açık bir sanat olarak görmesinin bir örneği olarak değerlendiriyorum. “Sosyalist gerçekçilik” anlayışına uygun yapılmış heykeli “avant- garde” ruha sahip halkımız beğenmedi ve ondan soyut, non- figüratif bir sanat eseri çıkardı.

Bir zamanlar da “Atatürk heykeli” kırma modası çıkmıştı, çocukluğumda, hayal meyal hatırlarım. “Ticani” denilen kötü adamlar vardı, bular genellikle geceleri, elde çekiç, Atatürk heykeli kırıyordu. Sonra onların kökü kurutuldu. Atatürk heykelleri kurtuldu.

Heykel sanatıyla Müslümanlık arasındaki uyuşmazlık Ecevit’in MSP ile koalisyonunda da kendini göstermişti. Çok sevdiğim dostum Gürdal Duyar’ın Karaköy meydanına dikilmiş heykeli, “Güzel İstanbul”, yarı soyut yapısına rağmen, bir kadından esinlenme olduğunu hissettiriyordu. Erbakan bu heykelin oradan kaldırılmasını CHP ile koalisyon kurmanın bir koşulu haline getirdi. Ecevit de bunu kabul etti. Heykel gitti, bir daha da görünmedi. Bir zaman, Yıldız Parkı’nda bir yerlere atılmış olduğuna dair bir söz çalındı kulağıma, ama kendi gözümle görmediğim için bilmiyorum. Oysa güzel bir heykeldi.

Herhalde en kolay vazgeçebildiğimiz şey sanat. Sanatlar arasında da heykel.

Bundan yıllar sonra aynı mahiyette ikinci saldırı (yani benim bildiğim ikinci) Erdoğan’ın “ucube”si oldu. Bu heykelin kendisi pek hoşuma gitmemişti, ama niyeti, iletisi iyiydi.

O “ucube” olarak gitti, ama Beypazarı’nın havucu, Urfa’nın biberi, çeşitli Kütahya sürahileri ve benzerleri “ucube” değil, güzel güzel oturuyorlar yerlerinde. Kuşadası’nın “Taş Taşı Laf Taşıma” heykeli de, Amasya’nın “selfie” çeken Şehzadesi de (hele o), Tayyip Erdoğan’ın estetik değerlerine uygun nesneler belli ki.

Bir de, 27 Mayıs’tan sonra Taksim’e dikilen “süngü” vardı. Galiba o da heykel sanatının sınırları içinde değerlendirilmesi gereken bir şeydi.

Bari o yok şimdi.