Dün, Tony Judt’un kitabından yola çıkarak “Holocaust”un Arendt tarafından değerlendirmesine değinmiştim. Buradan da, böyle korkunç işler yapabilen insanların aslında son derece sıradan kişiler olduğu konusuna gelmiştik.

Tony Judt 1948 doğumlu. Yani Savaş’tan, “Holocaust”tan sonra doğmuş. Doğduğu yer, İngiltere. Yani, “Holocaust”u gerçekleştiren Nazi Almanya ile savaşmış ve onu yenen ittifak içinde yer almış olan ülke. Savaşı kazanan Britanya bundan sonra şaşırtıcı sayılacak bir iş daha yapmış, savaşın kahramanı Churchill’i evine göndererek İşçi Partisi’ni ve Atlee’yi iktidara getirmiş.

Judt okumakta olduğum kitabında anılarını da dile getiriyor. İlkokuldan sonra Emanuel adında bir okula girmiş o yılların iyi bir devlet okulu. İyi niyetli ama pedagoji bilgisi kıt bir öğretmen, bir gün, Tony Judt’un parlak bir ödevini överek, “Yahudi milleti”nin ne kadar akıllı olduğu üzerine bir “diskur” geçmiş. Judt, bu şekilde, sınıf arkadaşlarının bir kısmının “kalıcı” nefretini üzerine çektiğini anlatıyor.

Yukarıda söylediklerimi tekrar ediyorum: Naziler’e karşı savaşmış ve onları yenmiş Britanya’dan söz ediyoruz. Nazizm’in hiçbir zaman (İşçi Partisi’nden kopan Oswald Mosley’nin partisinin ötesinde) bir başarı şansının olamadığı Britanya bu. Judt’un gittiği okulda bin kadar öğrenci okuyor; aralarında Yahudi sayısı belki onu bulmuyor. Bu konularda pek gelişkin bir duyarlılığı olmayan Tony Judt’u rahatsız edecek ölçüde anti-semitizm burada geçerli. Judt, kendisine düşmanlık gösteren (sadece Yahudi olduğu için) okul arkadaşlarının bu tavrı ailelerinden aldıklarını tahmin ettiğini söylüyor. Altmışlara kadar Britanya’da bayağı güçlü bir anti- semitizm bulunduğunu da anlatıyor.

O zaman düşünelim: Birinci Dünya Savaşı’ndan Britanya yenik çıksaydı, bir canlandırma mantığı üstüne kurulu bir “anlaşma” imzalamak zorunda kalsaydı, yirmilerde Almanya’nın yaşadığı ölçüde bir enflasyon yaşasaydı ve tabii bütün bunların Yahudiler’in işi olduğunu anlatan bir demagog politikacıyla tanışsaydı ne olurdu? Almanlar’ın yaptığının bir benzerini onlar da yapmazlar mıydı?

Britanya bunları yaşamadı; kendi “Nazi”si Oswald Mosley’ye hiç yüz vermedi. Ama Savaş başlayıncaya kadar, hattâ başladıktan sonra da, Hitler’in gerekli adam, Almanya’nınsa müttefik seçilecek ülke olduğuna inanan Britanyalılar vardı genellikle, saygıdeğer aristokrasi içinden (Kazuo İşiguro’nunRemains of the Day’de anlattığı gibi).

Demek ki, işler başka türlü yürüse ve Britanya yenilse, bir İngiliz “Vichy”si kuracak kadrolar hazırdı.

Judt böyle spekülasyonlara girmiyor. Genç yaşında İsrail’e gidip kibutz’larda çalıştığını anlatıyor. İsrail’le Judt aynı yaşta: tevellüt 1948. Bu kibutz’larla, Yahudiler’in bir Ortadoğu tarımsal sosyalizmi kuracaklarına dair bir “efsane” dolaşımda. Derken Judt kız arkadaşıyla (o da Yahudi) yeniden İsrail’e gidiyor. Yıllardan 1967, mevsimlerden ilkbahar. “Altı gün Savaşı”na altı gün bile yok.

Savaş başlıyor, Judt orduya gönüllü yazılıyor. Ama onu cepheye göndermiyor, bir geri hizmete veriyorlar ne olsa, İsrailli Yahudi değil, ne kadar güvenirsin?

Bu geri hizmeti sırasında Judt İsrail’in kendi çalıştığı “kibutz”lardan ibaret olmadığını öğreniyor. Kendisi bunu şöyle anlatıyor: “İlk olarak, kelimenin her anlamında şovenist olan İsrailliler tanıdım: ırkçılık sınırına gelip dayanacak ölçülerde Arap düşmanı; nerede mümkünse Arap öldürmek fikrinden hiçbir şekilde rahatsız olmayan adamlar; Şam’a kadar gidip Araplar’ın canına okumalarına izin verilmediği için yakınıp duran adamlar; ‘Holocaust Varisleri’ dedikleri, yani İsrail dışında yaşayan, İsrail’de doğmuş yeni Yahudiler’in değerini anlamayan Yahudiler’i küçümseyen adamlar.”

Böylece, daha yirmisine gelmeden, Judt’un Zionizm’i sona eriyor.

Eriyor da, Holocaust üzerinden otuz yıl geçmemişken bu zihniyetle donanmış adamlardan söz ediyoruz.

Yani, Holocaust yalnız Almanlar ve Yahudiler arasında geçmiş bir olay mı?