Böylece Türkiye “darbeler dönemi”ne girdi. Gerçekten bütün darbeleri Amerika destekledi, Avrupa tarafsız kaldı. Parlamenter sistem, bütün demokratik eksikliklerine rağmen, toplumda iktidar mücadelesine imkân tanıdı. İktidar (devlet) ile toplum arasında cereyan eden bu mücadele, gittikçe, toplumun güç kazanması yönünde etki yaptı.

Dışarıdan Türkiye’yi seyreden bir kişi bu süre içinde nelere tanık oldu?

Tabii en başta darbelere tanık oldu. 12 Mart ve 12 Eylül’de, “medenî” dünyada artık rağbet görmeyen “işkence” kurumunun nasıl harıl harıl çalıştığını, istemese de, görmek ve bilmek zorunda kaldı. “Bu ülkede bu işler böyle yürüyor” dedi, uzun boylu karışmadı. Onayladı mı? Hayır, onaylamadı.

Tabii, “kesintisiz” denebilecek bir siyasî suikastlar dizisine tanık oldu. Soldan vurulanlar, sağdan vurulanlar birbirini izledi. Normal, alışıldık ölçüler içinde siyasete bakan insanların gözünde anlaşılması zor bir süreçti bu. Çok anlamadılar zaten. “Bu adamlar siyasetten bunu anlıyor, demek ki,” deyip geçtiler.

Ama iş bireysel cinayetlerle kalmıyordu. Örneğin bir 1 Mayıs olayı oldu, kırk küsur insan öldü. Devletimiz komünistlerin birbirini öldürdüğü sonucuna vardı. O “dış” gözlemci buna inandı mı, bilemem, ama inandıysa, “Bu adamlar böyle” yargısı herhalde değişmedi.

“Dış gözlemci”, saygıdeğer bir aydın ve gazeteci olarak tanıdığı Abdi İpekçi öldürülünce herhalde sarsılmıştır. Katili tuhaf bir biçimde hapisten kaçınca herhalde şaşırmıştır. Aynı adam bir süre sonra Papa’yı vurunca iyice allak bullak olmuştur. Ve yakınlarda hapisten çıktığında, “Papa’yı da vurdu” diye tezahüratla karşılandığında, o “dış gözlemci” herhalde Türkiye’ye şaşırmak yetisini kaybetmiş olmalıydı.

Kitle kıyımlarını da gördü: Sivas’ta, Çorum’da, Maraş’ta vb. Sonra Sivas’ta bir daha: “Türk’ün Ateşle İmtihanı”!

Ermeni Kıyımı karşısında inkâr politikasından bir santim şaşma göstermeyen bir Türkiye gördü. Bunu inkâr etmekte olanların olayı bir kere daha tekrarlamakta tereddüt etmeyeceğini de herhalde anladı o “dış gözlemci”!

Bu arada Berlin’de duvar yıkıldı ve gözlemcimiz, “Yahu, bundan böyle, bu adamların her yaptığına rıza göstermek durumunda değilim herhalde” diye düşünmeye başladı.

Tam o böyle düşünmeye başlamışken, Turgut Özal, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne girmesi için ciddi bir başvuruda bulundu. Hoppala!

Avrupa Birliği içinde olup da Türkiye’nin de içeri girmesini engellemek isteyenlerin söylediği sözlerden biri, Türkiye’nin komşularıyla ilgiliydi: “Türkiye bir AB ülkesi olursa, Irak’la, Suriye’yle, İran’la komşu olacağız. Bu ülkelerle komşu olmak ister misiniz?” Bu cümleler sık sık kulağımıza çalındı, hâlâ da çalınıyor.

Bana göre içi boş bir “argüman”. Bugünün dünyasında sınır mı kaldı, komşu mu kaldı. Herkes herkesle komşu, herkes herkesle iç içe.

Ama bunu diyenler, bence, nezaketlerinden ötürü, “Kardeşim, ben seni yanı başımda görmek istemiyorum” diyemeyip, bizim komşularımızı bahane edenlerdir. Mehmet Ali Ağca (muhtemelen İtalya’dan sıkıldığı için) bundan böyle Stockholm’de oturmaya karar verecek. “Papa’yı da vurdu” diye tezahürat yapanlar da Barselona’dan Hannover’e, çeşitli yerlere yerleşecek; şu sıra hapiste olan Santoro katili cezası bitince canı Viyana’da yaşamak isteyecek; Yasin Hayal de Lyon’a yerleşecek.

Adamlar ister mi bu komşuları?

Ya siz onları nereye kadar suçlayabilirsiniz, istemedikleri için?