Ayıptır söylemesi, dindarların tüketim kültüründeki değişime, özellikle de beş yıldızlı dindar tatil mekânlarına dair ilk akademik çalışmalardan birini yapmıştım. Neredeyse yirmi yıl önce. “İslamın Bronzlaşan Yüzü: Caprice Hotel Örnek Olayı” başlığıyla Nilüfer Göle’nin İslamın Yeni Kamusal Yüzleri (Metis Yayınları, 2000) isimli o dönemin fotoğrafını çeken kitabında bir bölüm olarak yayınlandı o çalışma. Yine bir yaz mevsimi ve 1996 senesiydi, Caprice Hotel yeni açılmıştı. Boğaziçi’nde öğrenciydim. Müslüman Hukukçular Birliği gibi bir derneğin bir konferansı için tercümanlar aranırken tesadüfen/ tevafuken bulunmuştum. Konferansta tercümanlık yapma karşılığı birkaç gün ücretsiz tatil fırsatına evet demiştim. Akademik olarak zaten İslami kesimdeki değişim, dönüşümü çalışıyordum. Hem beş yıldızlı otel nedir ona dair de bir fikir sahibi olacaktım. Oldum da netekim.

Bir zamanlar Caprice Hotel çok müstehcen bir ihtimal olarak dindar tasavvura dâhil olmuştu. Böyle bir şey İslami ahlaka sığar mıydı, şeriata uyar mıydı? Her devirde yerini bulan kimi İslamcı aydınlar o zaman “Caprice’in penceresinden Çeçenistan görünüyor mu?” yollu dindar burjuvaya ideolojik takva andıçları çekerken, dindar burjuva Beyaz Türklerin tahakküm ve dışlamasına kültürel cenahtan bir el ense çekme imkânının verdiği heyecanla ısınma turlarındaydı. Şeriat’ın edebli suyuna bandırılmış mayo, haşemaya dönüşürken, bir tatil mekânının İslamileşmesi için gerekli inovasyon gelmekte gecikmedi. Hâsılı, son dönemdezenginleşen dindarlar, gericilik, köylülük, emeğe dayalı ve güneşe açık bir varoluşun bronzluğu olan esmerlikten, çağdaşlık, kentlilik ve imtiyaza dayalı bir güneşsizliğin esmerliği olan yapay bronzlaşmaya geçiş yapıyorlardı. Yaptılar da netekim.

Caprice, ilkti fakat kısa sürede Türkiye’nin pek çok yerinde dindar ve muhafazakâr ortasınıfların ve elitlerin tatil ihtiyacına hitap eden çok sayıda işletme ve mekân açıldı. Geçen gün ailemle bir iki günlüğüne iddiasız ve pahada tolere edilebilir bir tatil imkânı ararken kader yolumu Caprice Hotel’e düşürdü. İsmi değişmiş: Caprice Thermal Palace. “Beş yıldızlı hotel”den “yedi hilalli palace”a dönüşmüş. Bir otel olarak dindar âlemdeki tüketim inkılâbına şahitlik eden birhotel olmaktan çıkıp, dindarlığın devletleşmesi ile dindarların politik inkılâbına şahitlik eden (saray manasında) bir palace’a evrilmesi de ilginç bir tevafuk. Caprice’teki evrimin Fadıl Akgündüz ayağına hiç girmeyeceğim. Eminim magazin haberleri bu ihtiyaca yeterince cevap veriyordur. Veriyor da netekim.

Saha çalışmasında araştırma mahalline belli bir aradan sonra yapılan ikinci ziyaretler (revisit) muteber bir mukayese tekniğidir. Henüz yarım günlük bir temastan anladığım şudur: Caprice bir şaz (neredeyse bir sapma) iken bugün çok sıradanlaşmış. Dindarlar işin bronzlaşmakısmını tüketip beyazlaşma safhasına geçmişler. Dindarların modern iş hayatının mesai ritmine saplanmalarındaki artışla paralel olarak tatil bir ihtiyaç olarak tebellur etmiş, ediyor.Bir zamanların taacuple, hayretle karşılanan tüketim ve istirahat kalıpları artık son derece olağan ihtiyaç olarak görülüyor.

Caprice’ın yirmi dört saat açık büfesinde ilk açıldığında da şu ayet-i kerime yazılıydı: “Yiyiniz, içiniz fakat israf etmeyiniz!” Duyduğum kadarıyla bir süre kaldırılmış, sonra tekrar dev puntolarla yazılmış bu ilahi emir. Bu hâliyle büfenin açıklığına dinî/ ahlaki bir hatırlatma ile denge getiriyor. Dünün bronzlaşmaktan hisse kapmak isteyen gündelik dindar siyasetide bugün beyazlaşmada neredeyse tekparti hâline gelmiş. Eski beyaz Türkler yaşam tarzlarında bir asalet bulmaya çalışan düşkün soylular gibi kalırken, dindarlar yeni ekonomik ve siyasi sermayelerine asalet kazandırma gayretindeki burjuvalar gibi Yeni Türkiye’ler, yeni Caprice’ler kurmaya devam ediyor. Her kesimin var bir caprice’i.

mucahitbilici@gmail.com

Twitter: @mucahitbilici