Başbakanlık görevini, 27 Ağustos’taki parti kurultayında cumhurbaşkanı seçilen Erdoğan’dan alması kesin görünen Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun, mimarı olduğu komşularla sıfır problem politikası doğruydu.

Bu politika sayesinde, onlarca yıl “Türk’ün Türk’ten başka dostu yok.”  masalıyla, komşularla hasmane ilişkileri, ülke içinde güçlerini korumak için kullanan zihniyet artık kırılmıştı. Örneğin, Ortadoğu’daki komşularla barışmanın meyveleri alınmaya başlanmış, 2002’de 7 milyar dolar olan ticaret 2013 yılında 57 milyar dolara kadar çıkmış, barışık olmanın verdiği ruhsal rahatlama siyasi ve sosyal ilişkilere de olumlu yansımıştı.

Demokrasi kulübü AB’ye girme vizyonu ile Arap halklarını heyecanlandıran Ankara, her ne kadar Türkiye’ye şüpheyle baksalar da Arap rejimleri nezdinde de bölgedeki tarafsız ama aktif duruşunun avantajıyla giriştiği arabuluculuk faaliyetleri ile saygınlık kazanmıştı.

Ne var ki, 2010 yılında başlayan, kimi Ortadoğu ve Kuzey Afrika halklarının otoriter liderlerine karşı başlattığı Arap Baharı adı verilen ayaklanmalar, “Bölgeye demokrasi geliyor, Türkiye de bu hareketin lideri olacak.” yanılmasıyla sıfır problem politikası bugün, dış politikada, aşırı özgüven ve kibirle beslenen çoklu probleme dönüşmüş durumda.

Bölgede Sünni liderliğine soyunarak, mezhep ayrımcılığının odağına oturan, Suriye’de üç yılı aşan iç savaşta radikal savaşçılara da silah ve lojistik destek vermekle suçlanan ve artık tarafsızlığını kaybeden Ankara,  bu isabetsiz politikalarını, Ortadoğu bölgesinin barış yapıcısı olarak vazgeçilmezi Mısır’ı da maalesef karşısına alarak, zirveye çıkardı.

Mısır’da General Sisi’nin darbe ile ülke yönetimine el koymasını eleştirmek doğru bir duruş iken, Erdoğan’ın, sık sık Sisi muhalifi Müslüman Kardeşler’i simgeleyan Rabia işareti vermesi, Türkiye’nin, ulusal çıkarlarını riske atan bir politika haline geldi.

Çoğunun orduları bile olmayan Körfez ülkeleri, “Mısır güvende değilse kendilerini de güvende hissetmeyeceklerini” bilirler. Bugün Katar dışında Türkiye’nin zengin Körfez’de dostu kalmadı.

Sanılanın aksine, Türkiye’nin bir dönem Suriye ile arasında arabuluculuk yapacak kadar dengeli politika izlediği İsrail ile ilişkilerinin bugün dibe vurmasınden Araplar hoşnut değil.

Erdoğan, önceki gün başbakanlık koltuğuna Davutoğlu’nun geleceğini ilan ederken yaptığı konuşmada, “Dış politikada vicdani boyutun öne çıkmasına önem veren Davutoğlu, (Türkiye’yi) milli ve küresel boyutta daha güçlü savunacaktır,” diyordu.

Bu ifadeler iki yönüyle sorunlu; kendi ülkende, örneğin, Gezi eylemleri sırasında polisin aşırı güç kullanımı sırasında insanlar ölürken ve Soma’da, canı yanmış insanlara bir danışmanın, tekme tokat girişmişken başka ülkelerdeki kötü muameleye vicdani yaklaşım ciddi bir çelişki oluşturuyor. Vicdan vurgusunun bir diğer sorunlu yanı ise, bugün dış politikada, meselelerin insani yönünü ihmal etmeyen ama ulusal çıkarlara zarar vermeyecek politikalar izlenmiyor olmasıdır.

Türkiye, isabetsiz dış politikaları sonucunda Arap dünyasının örtülü misillemeleriyle karşı karşıya.

Ankara’nın Mısır’ı karşısına alması özelinde ve genelinde izlediği ve yanlı olarak algılanan politikalara tepki olarak Türk-Arap Forumu 2012 yılından bu yana yapılmıyor. Türkiye’nin gözlemci statüsüyle yer aldığı Arap Ligi ise 2010 yılında açılan Ankara temsilciliğini kapatmayı düşünüyor. Ticari ilişkiler de dolayısıyla risk altında.

Nihayetinde içerideki otoriterleşmenin dışa vurumu da dış politikaya damgasını vuran başarısızlık oluyor.

Sıfır problemi çoklu probleme dönüştüren Davutoğlu, başbakan olarak ve atayacağı halefi ile dış politikada büyük U dönüşünü bakalım yapma gereği duyacak mı? l.kemal@zaman.com.tr