Dokunulmazlıkların kaldırılması ile ilgili anayasa değişikliği bu hafta TBMM’nin gündeminde. Önce komisyonlar çalışacak, karar verecek, sonra da genel kurul. TBMM Genel Kurulu’ndan üç çeşit sonuç çıkabilir: Anayasa değişikliği teklifi, kabul eden milletvekillerinin toplamı 330’un altında kalırsa reddedilecek, 330-366 arasında kalırsa zorunlu olarak halkoylaması süreci işleyecek, veya 367 ve üzerinde bir oyla kabul edilirse Cumhurbaşkanı tarafından doğrudan Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiş olacaktır.

Bu üç ihtimalden ilk ikisini bertaraf etmek isteyenler, kamu oyunda ‘fire’ üzerinden bazı konuşmalar yapıyorlar. Söylenmek istenen de, AK Parti’nin 316 milletvekiliyle bu teklifin arkasında ‘firesiz’ duracağı, buna karşılık muhalefetin, bilhassa da CHP’nin bunu becerebilip beceremeyeceği. Yani CHP ‘fire’ verirse, o zaman halkoylaması zorunluluğu doğabilir ve iş uzar. CHP üzerinden dillendiriliyor gibi yapılsa da, teklif sahiplerinde bir ‘fire endişesi’ var ve bence bu endişe, tabiî ki hiç seslendirilmek istenmiyor ama, teklif sahibi AK Parti grubunu ve hatta MHP grubunu da dışlamıyor.
Fire, değişik anlamları olan bir sözcük. Buradaki kullanımı, ‘fire vermek’ deyimi bağlamında ve mecazî. İlhan Ayverdi’nin Misalli Büyük Türkçe Sözlük’ünde ‘mevcut varlığından, kuvvetinden bir kısmını kaybetmek’ olarak tanımlanıyor. Örnek de şu: ‘Bizim takım fire verdi’. ‘Takım’ yerine, ‘parti grubu’ da diyebilirsiniz. Yani endişenin konusu, anayasa teklifi TBMM Genel Kurulu’nda oylanırken, hangi parti grubunun ‘fire vereceği’, yani ‘eksileceği’.
Paritlerde “fire” tartışması
Çok yersiz olmayan bir endişe çünkü anayasa değişikliğinin TBMM Genel Kurulu’nda oylanmasında bağlayıcı grup kararı alınamıyor ve oylama gizil yapılıyor. Anayasa’nın 175. maddesi ile TBMM içtüzüğünden ve esasen işin (yani anayasa değişikliğinin) mahiyetinden kaynaklanan bir zorunluluk. Bilindiği gibi Anayasa değişikliği ancak TBMM ‘üye tam sayısının üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir’. Anayasayı değiştirmek, bir ‘hükûmet tasarısı’ olarak gündeme gelemez. [Bu nedenle, işbaşındaki AK Parti hükümetinin programında yeni anayasanın yapılması ile ilgili ifadeleri yersiz bulduğumu eklemeliyim. Hükümetin böyle bir görevi olamaz zira böyle bir yetkisi yoktur, dolayısıyla programında da bu mevcut olmamalıydı.] Dolayısıyla da, hükümetin arkasında olan TBMM çoğunluğu da anayasa değişikliği ile bağlanamaz. Ayrıca, yine Anayasa’ya göre, teklifin kabulü ‘Meclisin üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun gizli oyuyla mümkündür.’ Özetle, anayasa değişikliği, ‘hükümetin siyasî tercihleri’nin değil milletvekillerinin ‘siyasî tercihleri’nin bir ifadesidir ve bu konuda milletvekilleri, tek tek, kendi vicdanlarıyla da hesaplaşarak, tercihlerini hiç bir baskı altında kalmadan ifade etmelidirler, dolayısıyla da anayasa değişikliklerinde oylama ‘gizli’dir.
Bu durumda, hem Anayasa’ya hem de işin (anayasa değişikliği) mahiyetine bakarak ‘fire’ tartışması yapmak aslında uygun görünmemektedir çünkü hangi milletvekilinin ne yönde oy kullandığını bilmek mümkün değildir. O halde, bu tartışmanın manası nedir?
Türkiye’nin demokratik geleceği tehlikede
Sanırım tartışmanın asıl manası, dokunulmazlıkların anayasa değişikliği ile kaldırılması çabasının kamu oyundaki yürütülüş biçiminde yatıyor. Buradaki anahtar ise CHP Genel Başkanı’nın sözleri: Dokunulmazlıkların bu şekilde bir anayasa değişikliği ile kaldırılması ‘anayasaya aykırı ama evet diyeceğiz’ diyen Genel Başkan, devamla ve mealen ‘ben halka hitap ediyorum, evet demezsek, iktidar partisi meydan meydan dolaşıp CHP dokunulmazlıkları kaldırmayı reddetti’ diye propaganda yapılacağından yakındı. Bu arada, bazı CHP’li milletvekilleri de, Genel Başkan’ın bu sözlerine rağmen, teklife hayır diyeceklerini açıkladılar. Şimdi soru: CHP ‘fire’ mi veriyor? İkinci soru: Ya ‘sessizler’, yani oylarını ancak gizli oylama yapıldıktan sonra, sadece tahminen, spekülâtif olarak bilebileceklerimiz? Belki de MHP’li hatta AK Partili milletvekillerinden de teklife hayır diyecek olanlar çıkabilecek. Sürpriz mi?
Değil galiba. TBMM Adalet Komisyonu Başkanı Sayın Ahmet İyimaya, anayasa değişikliği oylamasında milletvekillerinin açık oylama yapabileceklerini belirterek, “anayasaya aykırı ama sonucu etkili olmayan bir deneme. Açık oylama oyu geçersiz kılmaz” demiş. Kastettiği, ‘şekil’in arkasındaki ‘irade’nin (kabul veya red iradesinin) geçersiz olmayacağı. Ancak, Sayın İyimaya’nın şekildeki aykırılığın anayasa değişikliğini ‘sakatlanmayacağı’ sonucuna varması ise, eskilerin tabiriyle, şâyân-ı hayrettir. Bu, tam da Anayasa Mahkemesi’nin anayasa değişikliklerini ‘şekil yönünden’ denetlerken dayanabileceği çok güçlü bir iptal gerekçesidir. Acaba, Sayın İyimaya’nın ‘anayasaya aykırı’lığını teslim etmesine rağmen bir ‘açık oylama’ öneriyor izlenimi vermesinin sebebi, ‘fire’nin sadece CHP’den gelmeyebileceğinin görülmesiyle ilgili bir ‘siyasî değerlendirme’ sonucuna bağlı olabilir mi?
Bilmiyoruz, bekleyeceğiz. Ancak, tartışmalar demokrasinin Türkiye’deki geleceği açısından iyimser olmayı artık iyice komik hale getirdi. Bakar mısınız: Anayasa’ya ve hukuka aykırı anayasa değişikliği yapılmak isteniyor, Anayasa’ya aykırı olduğunu kabul edenler bile ‘evet diyelim’ yaklaşımında. Üstüne bir de ‘Anayasa’ya aykırı ama açık oylama yapalım’ diye, esastan sonra usulde de Anayasa’ya aykırı öneriler geliştirenler var. Farkında mısınız bilmem ama asıl ‘fire veren’, Türkiye’nin demokratik geleceği, hem de epeyce bir süredir.

https://www.yarinabakis.com/2016/04/20/demokrasi-fire-veriyor/