Hayati unsurun ülkü ve kader birliği diyebileceğimiz ruhi ortaklık olduğunu vurgular.

Bunun için de şu derin vecizeyi üretir: Her ulus her gün yenilenen plebisitlerle vardır! 

EVET, dil ortaklığı veya farklılığı milleti yaratmakta illâ belirleyicilik arzetmiyor.

İngilizler de, Amerikalılar da, Kanadalılar da aynı lisanı kullanıyorlar ama aynı ulusu oluşturmuyorlar. Örnek İspanya Latin Amerika yahut Portekiz Brezilya için de geçerlidir.

Hatta ikisinin de Felemenkçe konuşmasına rağmen Hollandalılarla Belçika Flamanları arasında husumet sürdüğü düşünülürse ortak dilin millet olmaya yetmediği daha iyi anlaşılır.

ÖTE yandan bunun tam tersine, yukarıdaki ruhi ortaklığı sağladıkları için aynı lisanı paylaşmayan grupların da ortak bir ulus-devlet çatısı altında buluşabildiklerini saptıyoruz.

Dört dilli İsviçre sözkonusu durumun en küçük, fakat en eski ve en çarpıcı emsalidir.

Olgunun en dev örnekleri ise bin bir lisanın konuşulduğu Hindistan veya çok derin lehçe farklılıklarından ötürü ortak iletişimi ancak Pekin Mandarincesiyle sağlayan Çin’dir.

ORTAK iletişim dedim. Sömürgeciliğin nihayetini ve geç ulus-devletlerin kuruluşunu yaşamadığı için Renan bu konuya pek değinmez. Oysa “son umutlanmayla” birlikte Kürtçe öğretim gündeme geldiğinden bizi şu an esas ilgilendiren nokta buraya odaklanıyor.

Çünkü sonsuz çetrefillik arzeden ve dün dediğim gibi illâ rasyonel temele oturmayan aidiyet dürtüsünün ortak dil unsuru yine kesin bir belirleyicilik taşımıyor.

Şöyle ki, aynı kavmî ve lisanî kökenden inmelerine rağmen ya coğrafyanın yarattığı lehçe uçurumlarından ya da sözkonusu lisanın yazılı olmamasından ötürü kendi aralarında derin ilişki kuramamış insan grupları bir “öteki” dili ekseninde de kimlik keşfedebiliyorlar.

Hatta ilkin proto-ulusa, ardından da ulus-devlete yine bu sayede ulaşabiliyorlar.

Zira o “öteki” lisanı, yani kolonyalistin veya hâkim etnisitenin yahut sınıfın dili aynı gruplar arasında“lingua franca” denen cinsten bir ortak iletişim ağı kurulmasını sağlıyor.

Nitekim yine Belçika örneğinde, avuç içi kadar satıhta dahi birbirlerini anlamadıkları içindir ki ilk Flaman milliyetçiliği aristokrasinin dili olan Voltaire lisanını kullanarak boy attı.

Başta Kara Afrika olmak üzere eski müstemlekelerin çoğunda da ulusa dönüşmek hamlesi İngilizce, Fransızca, Felemenkçe, İspanyolca vs. aracılığıyla doğdu ve gelişti.

Gandi, Nehru ve Cinnah ise Hint halklarını Shakespeare dilinde isyana çağırdı.

İMDİİ, hâl böyleyken resmî ideolojinin “ama Kürtçe öyle fakir ki PKK bile Türkçe konuşuyor”diyerek Kürtçeyi, yani aslında Kürt eşitliğini reddetmesi hem hiçbir kıymet-i harbiye taşımıyor, hem de tabii ki mesenin özünü oluşturan Türk sorunuyla bütünleşiyor.

Mümkündür, Kürtçe fakir olabilir. Üstelik resmileşse bile Türkçenin daha uzun süre Türkiye Kürtleri arasında “lingua franca” bir aracı dil kimliğini koruması da mümkündür.

Artık sonra pek sanmıyorum ama Mem-û Zin lisanı belki ancak yerel ve folklorik bir dil olarak da devam edebilir. Aksine, serpilip boy atarak cevval bir hayatiyetle de donabilir.

Dolayısıyla, Kürtçenin okullarda tercihli lisan olarak öğretilmesi son derece olumlu bir gelişmedir fakat meselenin çözümünde tayin edici faktör değildir! Olamaz ve olamayacaktır!

Yegâne çözüm Türk sorununun halledilmesinden, yani kendisini Türk hissedenlerin kendisini öyle hissetmeyenleri madden, manen ve hukuken eşit addetmesinden geçmektedir.

Öyle, her millet her gün yenilenen plebisitlerle varolduğuna göre ortak ulus-devleti sürdürebilmek için Kürtlerin kader ve ülkü birliğine ilişkin ruhi oyunu kazanmak gerekiyor!

hadiuluengin@taraf.com.tr