NANKİN- Ganzu uçağında çocuğun kakası gelmiş. Eh, anası da koridora çömeltmiş.

Ve zahir helâcılıktan da sorumlu olduğunu düşünmüş ki, temizliği hostese bırakmış.

Kıçını da sildirtti mi bilemiyorum ama fotoğrafını gördüm… Yolculardan biri çekmiş.

Pekin’den Dubai’ye giden uçakta ise yine Çinli bir hatun yemek servisi öncesi çıtçıt makasla ayak tırnaklarını kesmiş. Artıkları soya sosuyla çubukladı mı? Onu da bilmiyorum…

Şanghay- Seul seferini yapacak diğer bir Çin uçağı da kalkış izni için fazla beklemiş.

Bunalan sarı yolcu da hava alayım diye imdat kapısını açmış. Sefer iptal olmuş…

***

EĞER siz de havacılığa meraklıysanız Çin’de ve Çinlilerde artık vukuat-ı adiye hâline gelen ve benim ancak üç küçük örneğiyle yetindiğim sayısız olaya rastlarsınız.

Ama bunları ırkçı bir içgüdüyle ve o Çinlileri küçümsemek için anlatmıyorum.

Aksine, muhtemelen cinnet yıllarımdaki eski siyasi tercihimin de etkisiyle Han uygarlığına ve Merkez İmparatorluğu’na hâlâ çok büyük sevgi ve sempati beslerim.

Dolayısıyla yukarıdaki görgüsüzlükleri Çin’de patlak veren ve dünyaya sirayet etmesi de eli kulağında olan yeni ekonomik ve finansal krizle ilişki kurabilmek için sıraladım.

Çünkü ikisi arasında diyalektik bir ilişki var ve biri diğerinden bağımsız açıklanamaz!

***

ÖYLE, zira meselâ 2006 yılında aynı uçaklarla yolculuk yapmak imkânına sahip olan Çinlilerin oranı genel nüfus içinde binde beşe tekabül ediyordu.

Oysa geçen yıl sözkonusu oran yüzde beşe çıktı!

Yani nispi zenginleşme trendi kısacık bir süre içinde sonsuz hızlı tırmandı.

Bütün getirdikleri ve götürdükleriyle de bunun beşeri ve terbiyevi aynası işte bugün çocuğuna uçak koridorunda kaka yaptırtan anne örneğine yansıyor.

Daha dün tarlaya çömelen bir kadından, kendi evinde dahi hiç helâ görmeksizin şimdi uçak tuvaletindeki “push” düğmesine basmasını beklemek insafsızlık ve haksızlık olur.

***

ÖTE yandan, aynı kaosun iktisadi ve mali aynası da dün takvime “Kara Pazartesi” diye geçen ve Çin kalkınmasının yapısal zaaflarından kaynaklanan krize yansıyor.

Şeffaflık karartmasından rezil yolsuzluklara sayısız nedeni burada sayacak değilim…

Her hâlükârda kriz henüz başlangıç aşamasındadır ve dünyanın ikinci ekonomik gücü bir ÇHC’deki tökezlemenin tüm yerküreyi de sarsmayacağını düşünmek hayalciliktir.

***

TÖKEZLEMEK fiilini kullandım da de Gaullecü bir Fransız bakan olan Alain Peyrefitte’nin fi tarihinde önce “Çin Uyanınca”, sonra da kasten nokta nokta kullanarak “Dünya Titreyecek” serlevhasıyla yazmış olduğu ünlü kitabın bu başlığı aklıma geldi.

O vakitten beri, pragmatik ve gerçekçi Deng Sio Ping’in “Dört Modernleşme” atılımı ve lâftaki “komünist” etiketine rağmen de diğer bütün Konfüçyüsçü toplumların ortak özelliğini oluşturan “otoriter kalkınma modeli”nin “vahşi devlet kapitalizmi” varyantı sayesinde Çin zaten çoktan uyandı.

Uyandı da, mahmurluğu ve uyuşukluğu üzerinden hemen atmak ve derhal şampiyon olmak gayretiyle idmansız bedenini hesapsız ve ölçüsüz biçimde koşturdu.

Gerçi dünya yine titriyor…

Ama bu defa, kaçınılmaz olarak nefessiz kalan Çin o koşuda tökezlediği için titriyor.

Ve, Nankin- Ganzu uçağındaki kadın çocuğunu tuvalete götürmeyi öğrenene kadar da Çin bazen sık sık, bazen arada bir tökezlemeye; dolayısıyla da dünya titremeye devam edecek.

Yani “Kara Pazartesi” özünde bir “kaka Pazartesi”ye tekabül ediyor ki, klozetin üstündeki şu “push” düğmesi nerede?

hadiuluengin@taraf.com.tr