Bir süredir Türkiye’de uluslararası ilişkiler ile ilgili yeni bir slogan yayılmakta: “Dünya Beş’ten Büyüktür.”

Bu slogan, BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesinin yetkilerini sorguluyor ve bunun adil olmadığını iddia ediyor. Böylece BM Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) reform edilmesini ve dünya ülkelerini daha adil ve eşitlikçi biçimde temsil edecek halde yeniden kurulmasını öneriyor.

Öncelikle şunun altını çizelim: BMGK’nın reform edilmesi düşüncesi öteden beri bazı çevrelerce dile getirilmektedir. Örneğin New York Üniversitesi’nden Richard Gowan önderliğinde önemli bir rapor yazılmıştır.

Yine Sonia Rothwell bu konunun neden önemli olduğunu ama neden gerçekleşmediğini yazan önemli bir yazı kaleme almıştır.

Yine kendilerini BMGK’da görmek isteyen Hindistan, Brezilya gibi ülkelerin gazetelerinde bu konuda haberler çıkar.

Kısacası BMGK’nın reform edilmesi savunmak gayet doğal ve bilinen bir tartışmadır.

Ancak bu mümkün mü? Asıl sorun bu!

Hiç şüphe yok ki günümüz BMGK 5 ülkeden daimi üyeye sahip ve bunların bu biçimde varlığı küresel temsil açısından sorunlu. Lakin mesele bu kadar basit değil.

Bilindiği üzere BM’den önce Milletler Cemiyeti kurulmuş ve böyle bir Güvenlik Konseyi olmadan denenmiş ancak kurum kritik konularda karar alamaz hale gelince zamanla lağv olmuştur.

Sıkıntı şurada: Küresel önemli sorunlarda karar alıp bunu uygulayacak bir organa ihtiyaç bulunmaktadır. Bu nedenle öyle ülkeler daimi üye olmalıdır ki bunların dünyanın her yerinde bir kararı uygulayacak gücü olmalıdır!

Mesela “daha adil” bir BMGK hayal edelim: İçinde Latin Amerika’yı temsilen Brezilya var, İslam dünyasını temsilen Türkiye var, Afrika’yı temsilen Nijerya var… Bunlar Pasifik’teki bir gerilime askeri müdahale edebilir mi? Buna güçleri var mı? Mesela 24 saat içinde 10 bin km uzaktaki bir noktaya asker veya uçak gönderebilirler mi?

Nijerya ve Türkiye gibi ülkeler bırakın dış bir yerde küresel müdahalede bulunmayı kendi sorunları hakkında Batılı ülkelerden askeri yardım almaktadır.

Yani kağıt üzerinde adil ve temsil gücü yüksek bir BMGK düşünmek kolaydır ancak bu yapının küresel bir karşılığı olacak mı?

Diğer bir nokta da şudur: BMGK’nın bu haliyle sorunlu olması İslam dünyasının önünü kapatmıyor! Bakın İsrail, BMGK üyesi olmadığı halde kendi güvenliği söz konusu olunca tek yönlü Suriye’ye müdahale ediyor. Yine Rusya Suriye’ye girerek bütün sahadaki dengeleri değiştirirken ne BMGK’yı ne başka bir yapıyı dikkate aldı.

Yani İslam dünyasının kendi “Müslüman Güvenlik Konseyini” oluşturup tek yanlı Suriye’ye müdahale etmesinin önünde bir engel yok. Burada sorun BMGK’nın yapısından ziyade İslam ülkelerinin kendi tutarsızlıkları ve yetersizlikleridir.

Mesela Tayvan’ın bir ülke olarak tanınıp tanınmadığı dahi tartışılırken AB, Kanada ve ABD ile vize serbestliği var! Halbuki 1000 yıldır neredeyse Batı ile türlü ilişkide olan Türkiye’nin henüz AB vize serbestliği yok.

Dolayısıyla uluslararası ilişkilerde pek çok sorunlu durumu fiilen önce güç çözer, elinizde bu güç yoksa formel reformların peşinde koşmak çoğu zaman sonuç üretmez!

Kısacası BMGK’nın yapısı sorunludur ancak ABD, Rusya, İngiltere gibi ülkeler mevcut güçleri ile Konsey’de oturmaya devam ederler.

“Dünya Beş’ten Büyüktür” sloganı bütün sloganlar gibi kulağa hoş geliyor ancak uluslararası ilişkilerin temel çalışma mantığını ıskalıyor. “Dünya Beş’ten Büyük mü?” sorusu anlamsızdır. Ancak ABD, bütün İslam dünyasından askeri ve ekonomik olarak büyüktür. AB’nin ekonomik gücü bütün Afrika’dan büyüktür. Tek başına İngiltere’nin aldığı patent sayısı bütün Ortadoğu’dan fazladır.

g.bacik@yenihayatgazetesi.com