Bu disiplin içinde bir konu vardır ki bugünlerin Türkiye siyasetine baktığımda birçok meseleyle ilgisi varmış gibi geliyor bana: Bu konu firmaların piyasada “hâkim durumda” olmaları konusu. Firmalar şu veya bu nedenle pazar paylarını rakiplerine göre arttırabilirler. Bu durumun çeşitli nedenleri olabilir. Bunların arasında yeni bir teknolojiye, yeni bir ürüne ya daha etkin bir organizasyona sahip olmak gibi faktörler sayılabilir.

Bir firmanın pazar payı rakiplerine göre çok artmışsa o piyasada o firmanın sözü geçer hale gelir. Fiyat dâhil çeşitli unsurlar “hâkim durumda” olan firmanın belirlediği unsurlar olurlar. Buraya kadar bir sorun yoktur aslında. Çünkü sonuçta firma, rekabet sürecinde daha etkin araçlarla mücadele ederek piyasadaki en büyük firma haline gelmiştir. Yani yol meşrudur.

Firma “hâkim duruma” gelmiştir gelmesine ama, “hâkim durumda” olmak onun aynı zamanda ekonomide sorun yaratma potansiyeline de geldiğine işaret eder. Çünkü “piyasada hâkim durumda” olmak, piyasadaki rekabeti “kendi lehine” bozabilme imkânı verebileceğinden rakiplerbakımından; daha yüksek fiyatlar koyabilme olasılığıyla ilgili olarak da tüketiciler bakımından zararlı, bozucu sonuçlar üretebilir.

İşte bu nedenlerle liberal kapitalist sistemler “hâkim durumda” olan firmalardan pek hoşlanmazlar. Firmaların “hâkim duruma” gelmelerine razı olurlar ama “hâkim durumlarını kötüye kullanmalarına” razı olmazlar. Dolayısıyla “hâkim durumu kötüye kullanmak” eylemini illegal ve hukuken kabul edilemez bulurlar. Bundan dolayı da “rekabet yasaları”na bir madde koyarak “hâkim durumunu kötüye kullanmak” eylemini cezai bir eylem olarak tanımlarlar.

Nitekim bizdeki “4054 sayılı Rekabeti Koruma Kanunu’nun” 6. maddesi de böyle bir durumu düzenlemiştir.

Aslında bu yazıdaki amacım sanayi iktisadının bir konusu olan “hâkim durumun kötüye kullanılması” konusunu sizlerle paylaşmaktan çok bu konunun AKP ve Başbakan Erdoğan’ın siyasi alandaki “hâkim durumda” oluşları arasındaki ilişkiye dikkati çekmek.

AKP’nin iktidarda oluşunun da Başbakan Erdoğan’ın başbakan oluşuna da kimsenin bir itirazı olamaz. Çünkü oyun demokrasi çerçevesinde oynanmış ve bu parti ve lideri de toplumdan en çok oyu alarak Türkiye siyaset alanında “hâkim durum”a gelmitir.

 Ama son günlerin çeşitli olaylarından ve bu olaylarla ilgili kullanılan dilden Başbakan Erdoğan’ın“hâkim durumunu” kötüye kullanmaya başladığı izlenimi yaygınlaşıyor.

Bir kere herşeyden önce “hâkim durumda” olan bir firma eylemlerine çok dikkat etmesi gereken bir firmadır. Çünkü her eyleminde potansiyel olarak –kendisi öyle amaçlamamış dahi olsa–piyasadaki düzeni bozma olasılığı her zaman var demektir. O nedenle de bu tür firmaların sık sık“rekabet kurullarıyla” başı derde girer, yaptıklarıyla bozulan dengeleri düzeltmek zorunda kalırlar vs.

Uludere olayıyla ilgili olarak hâlâ bir ses vermemesi, verdiği sesin de kuru bir “kardeşlik”ten öteye gitmemesi, Kılıçdaroğlu’na fezleke konusunda “geç bile kalındı” demesi ya da İlker Başbuğ’un tutukluluk haliyle ilgili olarak “benim tercihim bu değildir” diyebilmesi ve her şeyden öte etrafında –yakın etrafında anlamında kullanmıyorum bunu– karşı görüş belirtme iklimini tümüyle dağıtmış olması, Başbakan Erdoğan’ın “hakim durumunu kötüye kullandığıyla” ilgili bir durumun varolduğunu gösteriyor.

Kendi farkında olmayabilir ama birileri Sayın Başbakan’a bunu söylemeli.

erolkatircioglu@gmail.com