Bu haftanın öne çıkan gelişmesi şüphesiz Davos’da küresel sermayenin önde gelen sözcülerinin söyledikleri idi. Ama ondan önce, Dünya Ekonomik Forumu’nun küresel sistemin risklerine dikkat çeken raporunda, risk algısının giderek ‘sistemik’ yöne doğrukaydığının vurgulanması, Davos’daki tartışmaları daha da derinleştirdi.

Zaten zirvenin bu yılki ana teması Büyük Değişim: ‘Yeni modelleri şekillendirmek’ olaraktespit edilmişti ama ortaya pek yeni bir model gelmedi.  Gelmesi de beklenmiyordu. Bu konuda en gerçekçi değerlendirmelerden birini Dünya Ticaret Örgütü Genel Direktörü veAvrupa Komisyonu eski üyelerinden Pascal Lamy yaptı. Lamy, kapitalizmin önünde, bu sefer, basit bir çözüm yok. Bir değişim var bu değişim oldukça karışık bir seyir izliyor’ derkendaha bu ‘işin’ çok su kaldıracağını söylemek istiyordu. Gerçekten bugün ‘kriz’ diye anlattığımız süreç, 1929 krizi gibi bir çöküş değil. Yani bir çöküşün oluşturacağı kaos durumu,-örneğin topyekun bir savaş- sistemi yenileyip yola olduğu gibi devam etmesini sağlamayacak. Nitekim Uluslar arası Sendikalar Birliği Başkanı Sharan Burrow, 20. Yüzyıl kapitalizminin 21. Yüzyıla geçemeyeceğini söylerken buna küresel sermaye çevrelerinden pek itiraz gelmedi. Sonuçta şurada herkes mutabık: Kapitalizm, onu en iyi anlatan araştırmacılardan biri olan Arrighi’nin dediği gibi, ‘uzun yirminci yüzyılı’ bitiriyor. Bu anlamda belki ilk defa, kapitalizmin muhalifleri dışındaki çok geniş bir kesim de, kapitalizm sonrasını tartışıyor. Böyle olunca bugünkü krizi aşacak ya da başka bir deyişle değişimi hızlandıracak yeni modelleri ortaya çıkarmak kolay değil; çünkü zaten 1929 krizi dâhil sistemin şimdiye değin geçirdiği bütün krizlerde ortaya atılan çözümler, modeller ‘sistem içi’ denemelerdi ve burası bitti.  Örneğin Keynes’in çözümleri, örneğin Avrupa sosyal devleti, ya da Giddens’ın üçüncü yolu... Bütün bunlar biteli çok oldu ama kapitalizmin ideologlarına ‘tamam tarihin sonu burası’ dedirten neoliberal çözümler, arz yönlü iktisat, Thatcherizm falan da bu krizle kesin olarak bitti. Zaten Davos’ta da bu soru soruldu örtülü olarak: Ortada bir ‘küresel yönetişim’ sorunu var ve biz burayı çözmedikçe yeni bir model bulamayız tespiti çok yerinde.

Ama Sharan Burrow’un 20. Yüzyıl kapitalizmi dediği ‘şeyin’ aşılması ve bunun 21. Yüzyıla damgasını vurmasının ne anlama geldiğini sormamız gerekiyor. Bunu, isterseniz sisteme muhalif bir siyasetçi ya da aktivist olun ya da küresel sermayenin en tepelerinde gezinen bir yönetici olun, sormanız gerekiyor.

O zaman bu tartışmayı pekâlâ günlük reel-politik alanda da yürütebiliriz. Örneğin Başbakan Erdoğan’ın ‘sıfır faiz’ çıkışı pekâlâ böyle bir tartışmadır. Bu konuda Taraf’ta Gökhan Karabulut oldukça önemli yazılar yazıyor. Karabulut, sıfır faiz söyleminin aslında bilimsel değil, tarihsel bir çıkış olduğunu söylerken şunu demek istiyor bence; kapitalizm eğer kapitalizmse burada nihai olarak sıfır faiz falan olmaz. Olursa bu konjoktürel (geçici) bir durumdur. Siz eğer sıfır faiz diyorsanız bu açıkça tarihsel-kapitalizmi aşan- bir vurgudur. Evet, çok doğru; eğer Başbakan ‘sıfır faize’ dayanan bir ekonomik model öneriyorsa, nihai olarak, aslında pekâlâ kapitalizmi aşan yeni bir ‘şey’ dillendiriyor demektir bu. Tabii buradan hareket ederek bir model önermek günlük politikanın işi değildir. Bu, ilkönce akademik ama sonra oldukça politik bir tartışmadır. Böyle olunca mesela ‘sıfır faizi’ sistem içi, hele günlük parapolitikasının bir parçası gibi ele almak ve savunmak pek bilimsel bir yaklaşım değil.

Ulusalcı solun trajedisi 

Tam buradan bir başka politik gerçeğe daha doğrusu trajediye gelmek istiyorum. Örneğin Davos’ta Burrow, çalışanların küresel temsilcilerinden biri olarak, 20. Yüzyıl kapitalizmi bitti diyor ama siz böyle bir tespiti Türkiye’de kendisine ‘sol’ diyen kesimden duydunuz mu? Duyamazsınız; çünkü onlar 20. Yüzyıl kapitalizminin en milliyetçi, en devletçi yanının temsilcileri aslında. Utangaç CHP’likleri giderek utangaç Ergenekon savunuculuğuna dönüşmüştü. Artık ırkçı-darbeci bir politikanın savunuculuğunu hiç utanmadan açıktan yapıyorlar. Sharan Burrow’un dediği gibi, 21.yüzyılı bu çeteleşmiş milliyetçi ‘sol’ da hiç göremeyecek.