Filipinler/Cotabato

Moro halkının bağımsızlık çabası ya da hak ve eşitlik arayışı, bunun ürettiği 50 yıllık çatışmalar, çatışmaların ve çözüm arayışlarının iç içe girmesi, bunların inişli çıkışlı seyri etnik-kültürel sorunların derinliği, öyküsü, çetin yapısı açısından tipik bir örnek oluşturuyor.
Filipinler'in güneyinde 1960'lı yıllardan bu yana yaşanan devlet ve Müslüman Moro halkını temsil ettiğini iddia eden çeşitli örgütler arasındaki çatışmalar, tarihi oldukça eski uzlaşılar, antlaşmalar öyküsüne rağmen, çözüm konusunda en kritik noktaya gelinmiş olmasına rağmen hala sürmekte...

Filipinler'de ilk göze çarpan husus, İslami hareketin dönemlere göre aldığı global biçimlerin buradaki örgütlenmelere de yansımış olması. 1969'da kurulan Moro Ulusal Kurtuluş Cephesi (MUKC) daha çok ulusçu, 1977'de bu hareketten ayrılarak kurulan Mora İslami Kurtuluş Cephesi (MİCK) ise İslamcı bir örgüt. 1997'de kurulan Abu Sayyaf adlı hareket ise şiddet kullanmaktan sakınmayan tam bir cihat hareketi.

Çatışmaları ve kökenlerine dün değindim.
Peki çatışma çözümü gayretleri?
Aşamalar şöyle:

-1976'da Filipin ordusu, MUKC ve Güney Filipinler'deki 30 kadar eyalet yönetimi arasında ilk ateşkes imzalanır. Ateşkesle birlikte bazı MUKC komutanları ve MUKC ile ilişkide olan siyasetçiler yerel yönetimlerde çeşitli görevler üstlenirler.
-1980'lerin ortasından itibaren yönetim, MUKC ve MİKC ile ilişkiler geliştirerek işbirliği yapma arayışına girer. 1987'de son halini alan ülke Anayasasına uygun biçimde 1989'da yeni bir yasa kabul edilerek Müslüman Mindanao'da otonom bir bölge kurulmasına, ayrıca 13 eyalet ve 10 şehirde yeni otonom bölgeye katılımla ilgili halkoylaması yapılmasına karar verilir.
-1990'da ise Müslüman Mindanao Otonom Bölgesi (MMOB) resmen ilan edilir ve Cotabato şehri bölgenin başkenti olur.
1996'da aynı yıl imzalanan barış anlaşmasıyla da o tarihe kadar pratiğe dökülemeyen MMOB'ne kurumsal ve finansal olarak ayakları yere basan bir konuma ulaştırılmaya çalışılır.

Çatışmalar 2000'lerden itibaren yeniden alevlenecek, savaş iklimi geri gelecektir.

Yönetim Mora İslami Kurtuluş Ordusuna (MİKO) karşı Mindanao bölgesinde 'Tümden Yok etme Savaşı' başlatmıştı. Büyük çatışmalar sonrasında yüzbinlerce insan yaşadıkları yerleri terk etmek zorunda kalmış, çok sayıda can kaybı ve acı yaşanmıştır. Bu askeri operasyonlar ABD'nin yürüttüğü terörizmle mücadele kampanyasıyla birleştirilmiş, Amerikan askeri Filipinlere gönderilmiştir.
-2008'in Ağustos ayında Filipin hükümeti ile MİKO arasında bir anlaşma imzalanmış, bu anlaşmaya göre ülkenin güneyinde Bangsamoro Hukuki Kuruluşu adıyla yeni bir yapı oluşturulmasına karar verilmiştir.

Ancak Yüksek Mahkeme bu anlaşmayı iptal etmiş ve yeni bir şiddet dalgası yaşanmış, yüzlerce insan hayatını kaybederken yine yüzbinlerce insan yerlerinden edilmişlerdir.

2011 ve 2012 yıllarında Malezya'da Filipinler hükümeti ile MİKO arasında müzakereler gerçekleştirilmiştir. Bu müzakereler için kolaylaştırıcılığı Britanya, Japonya, Türkiye ve Suudi Arabistan hükümeti temsilcilerinden oluşan ve adına Uluslararası İrtibat Grubu (International Contact Group – ICG) denilen grubun yanı sıra San Francisco'dan Asya Vakfı (Asian Foundation), Cenevre'den İnsani Diyalog Merkezi (Centre for Humanitarian Dialogue), Londra'dan Uzlaşma İmkanları (Reconciliation Resources) ve Endonozya'dan Muhammadiyah Derneği sağlamıştır. Başarılı geçen müzakerelerden sonra 2012'nin Ekim ayında bir çerçeve anlaşma açıklanmıştır.

Yıllar sonra gelinen nokta burasıdır.

Şimdi bu çerçeve anlaşmanın hayata geçirilmesi, çatışmaların sora erdirilmesi gayretleri sürüyor.

Etnik ve dini çatışmalarda yol uzun oluyor ve gerçekten sabır gerekiyor.