Millet-i hakime açısından bu topraklara egemen his şöyle tanımlanabilir: Tarihî miras olarak siyasi büyüklük duygusu ile yine tarihî miras olarak aşırı siyasi kırılganlık arasına sıkışmışlık, daha doğrusu bu iki uç arasında gidiş geliş...

Bölünme korkusundan, Batı endişesine Türk milliyetçiliğini de, Türk muhafazakârlığını da, Türk solculuğunu da tanımlayan temel olarak bu yırtılma halidir...

Ancak asıl önemlisi, doğal olarak, bu yırtılmanın ülkenin temel sorunlarının arka planını oluşturmasıdır.

Zira imparatorluk mirasçısı bu ülkede toplumsal bütünleşmenin tam olarak sağlandığı iddia edilemez. Birbirinden kopuk coğrafi, kültürel, hattâ etnik toplumsal gruplar arasındaki mesafeli ilişkinin bir etkileşim sistemine döndüğünü söylemek mümkün değildir.

Bu sorun Türk toplumsal ve siyasal sistemine bir baskı yapar. Bu baskı ülkeye ciddi faturayla, cemaatçi bir anlayışla geri döner.

Cumhuriyet öncesi Osmanlı dönemi, özellikle Balkan savaşlarından itibaren karşı karşıya kaldığı milliyetçi hareketler ve kendi içinde ürettiği yetersizliklerle siyasi kırılganlık hissini çok ağır yaşamıştır. Buna karşılık aynı dönem kâh toprak kayıplarıyla, kâh Balkan savaşlarından sonra korkutulup kaçırılan Rumlarla, kâh Ermeni tehciriyle, kâh kaybedilen topraklardan akın akın gelen Müslüman tebaayla Anadolu nüfusunun önemli ölçüde İslamlaşması, daha doğrusu İslam etrafında türdeşleşmesi sonucunu yaratmıştır. Dememiz odur ki, Osmanlı, toplumsal yapı itibariyle Cumhuriyet'e gayrimüslim unsurların önemli ölçüde tasfiye edildiği bir yapı bırakmıştır.

Cumhuriyet ise bu mirası yönetmek ve şekillendirmek için iki önemli projeye sahip olacaktır.

1800'lerin ortalarından itibaren Kafkasya'dan, Kırım'dan, Balkanlar'dan Anadolu'ya akın akın gelen (Cumhuriyet başındaki toplam nüfusun üçte biri bu göçmenlerden oluşmaktadır) çoğu etnik olarak Türk olmayan Müslümanları Türkleştirme projesi...

Ulusal birliğin asli yapıştırıcısı İslam'ı, agresif laiklik ve Güneş Dil Teorisi tarzı şaman-laik Türk köken vurgusuyla dönüştürme projesi...

Mirasın güçlü olduğu ortadadır...

Türkiye'nin bugün hâlâ damardan iki toplumsal meselesinden birisi Kürt meselesi, diğeri ise din-siyaset-toplum ilişkileri meselesidir...

Nitekim bu iki proje kısmen başarılı kısmen başarısız olmuştur...

Başarılı yön şudur:

Kürtler dışındaki tüm Müslüman unsurlar Türkleştirilmişler, mal ve kimlik edinerek en azından Türk bilincine sahip olmuşlardır.

Bu hiç azımsanmayacak devasa bir başarıdır...

Buna karşılık bu projenin başarısızlığı Kürtlerle başlamıştır... Zira bir dönemler müstakbel Türkler arasında sayılan Kürtler bu projeye direnen grup olmuştur. Ve direndikleri ölçüde projenin altında yatan anlayış, felsefe, politika da anlamsız hale gelmiştir.

Bu da hiç azımsanmayacak bir başarısızlıktır...

Bugün Kürtlerin Türkleşeceklerine yönelik inanç her şeyden önce devlet katında yok olmuştur. Kürtlerin kendi ulus bilinci arttıkça, Kürt milliyetçiliği yükseldikçe aynı inanç Türk toplumu nezdinde azalmaya başlamıştır. Askerler dahi "Kürt ve terör sorununun yok olmayacağını ancak kontrol altında tutulabileceğini" söyler hale gelmişlerdir.

Bu durumda şunu görmek gerekir:

Kürt sorunu denilen mesele sanıldığından daha derine inmektedir. Bu sorunun varlığı ya da ortadan kaldırılamamış olması devasa bir projenin başarısızlığına işaret etmektedir.

Başarısızlığın devam ettiği noktalar bulunuyor.

Örneğin güvenlik kurumları başta olmak üzere, kimi kurumların yaptığı yeni zımni tanımın, yani bu "sorunu patlamaya dönüştürmeden kontrol altında tutma" politikasının stratejik bir düşünceye tekabül etmediği çok açıktır...

Örneğin Kürt sorununun etrafında uygulanan yan politikalar, örneğin "ulusal birliğin anti Kürt ve PKK karşıtı duygularla pekiştirilmesi", kopuk toplumsal gruplar arasındaki boşlukların bu tür girdilerle doldurulmasının karşılığı yoktur...

Başbakan'ın sert ve asayişçi çıkışlarının da somut bir karşılığı da yoktur...

İlk aşama yeni bir modeli, projeyi herkese güven vererek oluşturma olmalıdır.

Ve bu noktada ilk ve asli mesele, oluşan siyasi alanı Kürt aktörle birlikte pekiştirme meselesidir...